Trạng Trình - Nguyễn Bình Khiêm

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Nguyễn Bỉnh Khiêm
( 1492 – 1587 )

Nguyễn Bỉnh Khiêm tự là Hạnh Phủ , hiệu là Bạch Vân cư sĩ , người làng Trung Am , huyện Vĩnh Lại ( nay thuộc tỉnh Hải Dương ) .
Ông sinh năm Tân Hợi ( 1492 ) , dưới thời Hồng Ðức . Thời nhà Mạc , khi đã 44 tuổi , Nguyễn Bỉnh Khiêm thi đỗ Trạng nguyên ( năm 1536 ) , đời Mạc Ðăng Doanh .
Ông ra làm quan và thăng tới chức Ðông các đại học sĩ nhưng sau đó vì bất mãn với triều đình ( Nguyễn Bỉnh Khiêm dâng sớ xin chém 18 lộng thần nhưng không được vua Mạc phê chuẩn ) , Ông xin về quê ở ẩn , làm nhà nhỏ gọi là Bạch Vân Am , dạo chơi , ngâm vịnh sống cuộc đời nhàn tản .
Tuy không còn làm quan , nhưng Nguyễn Bỉnh Khiêm vẫn được các vua nhà Mạc kính nể , thường đến hỏi han chuyện quốc sự . Sau này phong cho ông là Trình Quốc công nên người đời thường gọi ông là Trạng Trình . Ông mất vào ngày 28 tháng 1 năm Ðinh Hợi ( 1857 ) ( có sách nói ông mất năm Ất Dậu _ 1855 ) , hưởng thọ 95 tuổi .
Nguyễn Bỉnh Khiêm sáng tác cả thơ chữ Hán lẫn chữ Nôm . Tác phẩm Hán văn có bộ Bạch Vân Am thi tập khoảng 1000 bài nay đã bị thất lạc khá nhiều . Về thơ Nôm ông có bộ Bạch Vân quốc ngữ thi . Thơ của ông chủ yếu vịnh cảnh thiên nhiên , nhân tình thế thái .
Ngoài ra trong dân gian còn lưu truyền về Sấm Trạng Trình _ một thể loại trong khoa lý số , đoán việc tương lai rất hiệu nghiệm . Giai thoại Nguyễn Bỉnh Khiêm khuyên Nguyễn Hoàng vào lập nghiệp ở phương Nam với câu :” Hoàng Sơn nhất đái , vạn đại dung thân “ là một trong những câu sấm nổi tiếng được cho là của Trạng Trình .


ST
---------------------------------
các bài thơ:




Cảnh Nhàn


Nhẹ Ðường Danh Lợi


Chớ Cậy Rằng Hơn


Mặc Chê Khen


Tự Thán


Vô Sự Là Hơn


Thế Thái Nhân Tình


Dĩ Hoà Vi Quí


Có Phúc Có Phần


Thú Nhàn


Của Nặng Hơn Người

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Cảnh Nhàn

Một mai , một cuốc , một cần câu ,
Thơ thẩn dù ai vui thú nào .
Ta dại ta tìm nơi vắng vẽ ,
Người khôn người đến chổ lao xao
Thu ăn măng trúc , đông ăn giá ,
Xuân tắm hồ sen , hạ tắm ao .
Rượu đến gốc cây ta sẽ nhấp ,
Nhìn xem phú quí tựa chiêm bao .

Nguyễn Bỉnh Khiêm


_ Mai : đồ dùng để đào lổ soi đất .

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Nhẹ Ðường Danh Lợi

Ðược thua thấy đã ít nhiều phen ,
Ðể rẻ công danh đổi lấy nhàn .
Am Bạch Vân rồi nhàn hứng ,
Dặm hồng trần vắng ngại chen .
Ngày chầy họp mặt hoa là khách ,
Ðêm vắng hay lòng , nguyệt ấy đèn .
Chớ chớ thờ ơ nhìn mới biết ,
Ðỏ thì son đỏ mực thì đen .


Nguyễn Bỉnh Khiêm

_ Ngày chầy : ngày muộn , ý nói suốt ngày

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Chớ Cậy Rằng Hơn

Làm người hay một, hóa hay hai
Chớ cậy rằng khôn, chớ cậy tài
Trực tiết cho bền bằng sắt đá
Ði đường ngẫm hết chốn chông gai
Ở thế khá yêu là của khá
Ra đường ai dễ kém gì ai
Miệng đời tựa mật mùi càng ngọt
Ðạo thánh bằng tơ mới hãy dài .

Nguyễn Bỉnh Khiêm

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Mặc Chê Khen

Thị phi chẳng quản, mặc chê khen ,
Ngu dại chan chan tính đã quen .
Cảnh cũ điền viên tìm chốn cũ,
Khách nhàn sơn dã dưỡng thân quèn .
Nhà thông đường trúc lòng hằng mến ,
Cửa mận tường đào bước ngại chen .
Thế sự tuần hoàn hay đắp đổi .
Từng xem thua được một hai phen .

Nguyễn Bỉnh Khiêm

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Tự Thán


Gần son thì đỏ, mực thì đen ,
Sáng biết nhờ ơn thửa bóng đèn .
Ăn uống miễn theo nơi phép tắc ,
Tới lui cho biết lẽ kinh quyền
Chăng nên mặc thế người lành dữ ,
Giáo giở thây ai thói đảo điên .
Ở thế, có khôn thời có khó
Chữ rằng :" vô sự tiểu thần tiên ".

Nguyễn Bỉnh Khiêm

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Vô Sự Là Hơn

Hễ kẻ trêu người, kẻ phải lo ,
Chẳng bằng vô sự ngáy o o .
Tay kia khéo nắm, còn hơn mở
Miệng nọ hay cười, có lúc ho
Có thuở được thời mèo đuổi chuột
Ðến khi thất thế kiến tha bò
Ðược thua sau mới ăn năn lại ,
Vô sự thường hơn có sự ru.

Nguyễn Bỉnh Khiêm

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Thế Thái Nhân Tình

Thế gian biến đổi vũng nên đồi
Mặn, nhạt, chua ,cay lẫn ngọt bùi .
Còn bạc, còn tiền , còn đệ tử
Hết cơm, hết rượu , hết ông tôi
Xưa nay đều trọng người chân thật ;
Ai nấy nào ưa kẻ đãi bôi
Ở thế mới hay người bạc ác ;
Giàu thì tìm đến khó tìm lui.

Nguyễn Bỉnh Khiêm

- Đãi bôi : xảo trá , miệng lưỡi xuôi ngược

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Dĩ Hoà Vi Quí

Ở thế đừng tranh tiếng trượng phu
Làm chi cho có sự đôi co
Ðấy cậy đấy khôn, đây chẳng nhịn ;
Ðây rằng đây phải, đấy không thua .
Ác nọ hãy còn đua với bạng
Lươn kia hầu dễ kém chi cò
Chữ rằng:" Nhân dĩ hòa vi quý "
Vô sự thì hơn kẻo phải lo .

Nguyễn Bỉnh Khiêm

 

[Chu Anh Duy (boytotbung)]

Có Phúc Có Phần

Trời sinh, trời ắt đã dành phần ,
Tu hãy cho hiền, dạ có nhân .
Khó chớ oán thân, thân mới nhẹ
Giàu mà yêu chúng, chúng càng gần .
Bạo hung chỉn đã gươm mài đá ,
Phúc đức rành hay cỏ đượm xuân .
Chớ có hại nhân mà ích kỷ ,
Giấu người, khôn giấu được linh thần.

Nguyễn Bỉnh Khiêm