Trần Bằng
(Tran_Bang)
New Member
Tố Hữu - Trăm năm duyên kiếp Đảng và thơ
(09:35:00 11-12-02)
Nhà thơ Tố Hữu
(VASC Orient) - Không gì có thể níu kéo ông ở lại trần gian với chúng ta được nữa, nhà thơ Tố Hữu đã nhẹ gót bước vào cõi vĩnh hằng, để lại cho chúng ta cả một sự nghiệp thơ ca đồ sộ cùng với những bài học về cách sống làm người rất quý giá. Cuộc đời ông là sự gắn kết bền chặt giữa hai yếu tố tiền định đúng như lời tự bạch của ông trước lúc lâm chung: ''Tôi làm thơ cũng vì sự nghiệp cách mạng. Đối với tôi: Trăm năm duyên kiếp Đảng và thơ...''.
Biết làm thơ từ khi mới sáu, bảy tuổi nhưng phải đến những năm 1937, 1938 trở đi, thơ của ông mới thực sự bộc lộ tài năng khác biệt. Trong khi các nhà thơ mới trốn vào tháp ngà nghệ thuật xa rời hiện thực đau khổ của đời sống cần lao như Chế Lan Viên khóc thương nước Chàm xưa cổ kính, Quách Tấn hoài nhớ những lâu đài vàng son rực rỡ của họ Tấn, họ Tạ bên Trung Quốc, Xuân Diệu dệt mộng yêu đương tưởng tượng, Hàn Mặc Tử thác loạn trong thơ Điên... thì Tố Hữu chỉ viết về cuộc đời có thực của những người dưới đáy xã hội.
Ý thức phản kháng, niềm khát khao thay đổi vận mệnh dân tộc, làm cho những người cần lao trở nên sung sướng và hạnh phúc hơn đã xuất hiện trong những bài thơ non nớt của tập Từ ấy. Tố Hữu hiểu rõ kiếp sống nhục nhằn của người kỹ nữ trên sông Hương và ông sẵn sàng hứa một lời hứa đầy lãng mạn, sáng tươi với ý thức của một thi nhân và của một chiến sĩ cách mạng kiên cường:
Trời ơi em biết khi mô
Thân em hết nhục dày vò năm canh
Tình ơi gian dối là tình
Thuyền em rách nát có lành được không?
Răng không, cô gái trên sông
Ngày mai cô sẽ từ trong ra ngoài
Thơm như hương lụy hoa lài
Sạch như nước suối ban mai giữa rừng.
Trên thực tế, cả đời ông đã cố gắng làm hết sức mình để thực hiện lời hứa với giai cấp cần lao. Được các đồng chí cộng sản như Phan Đăng Lưu giác ngộ, Tố Hữu tham gia Cách mạng với tất cả nhiệt huyết của tuổi trẻ. Thơ của ông thời kỳ này đã trở thành lời hiệu triệu giai cấp cần lao phá bỏ xích xiềng nô lệ, thực hiện cuộc giải phóng dân tộc bằng bất cứ giá nào:
Đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu
Dấn thân vô là phải chịu tù đày
Là gươm kề tận cổ súng kề tai
Là thân sống chỉ coi còn một nửa...
Sức mạnh của lời hiệu triệu đấu tranh ấy đã khiến thực dân Pháp truy lùng ông khắp chốn. Năm 1939, Tố Hữu bị bắt và bị giam tại các nhà tù miền Trung, rồi sau bị chuyển lên tận nhà tù Lao Bảo. Tháng 3/1942, ông vượt ngục trở về tham gia lãnh đạo khởi nghĩa giải phóng Thừa Thiên-Huế. Đến cuộc kháng chiến trường kỳ (1946-1954), Tố Hữu lên Việt Bắc vừa tham gia chiến đấu, vừa làm thơ khích lệ đồng bào trên mọi mặt trận: chống mù chữ, chống đói, chống càn... Hơi thở của thời đại, của cuộc kháng chiến thần thánh ấy đã đi vào thơ ông rất tự nhiên, rất gần gũi như tiếng đào công sự chống càn vậy:
Lục cục
Lào cào
Đất đổ đá nhào
Nào anh bên nam
Nào em bên nữ
Thi nhau ta thử
Ai tài hơn ai
Anh tài thì em cũng tài
Đường dài ta xẻ sức ta lo gì?
Đường đi ngoắt ngoéo chữ chi
Hố ngang hố dọc chữ i chữ tờ...
Từ thực tế gian khổ ấy đến thắng lợi là cả một khoảng cách ''ba ngàn ngày không nghỉ'':
Chín năm làm một Điện Biên
Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng.
Đáng chú ý, trong thơ Tố Hữu thời kỳ này là những bài thơ dài tràn đầy hào khí dân tộc (Hoan hô chiến sĩ Điện Biên) hay mang âm hưởng trữ tình, đằm thắm da diết (Việt Bắc). Với Việt Bắc, Tố Hữu đã đạt tới đỉnh cao của thể lục bát. Vốn liếng ca dao thăng hoa cùng viễn cảnh hòa bình và ấm no của đất nước thời kỳ sau giải phóng.
Điểm khác biệt giữa ông và các nhà thơ khác là ngay trong khi cao hứng như vậy Tố Hữu vẫn đặt ra được một câu hỏi day dứt: Nhà cao còn nhớ núi đồi nữa không? Sau này, Tố Hữu luôn day dứt với câu hỏi ấy. Ông bảo: ''Làm Cách mạng là phải hiểu câu Tiên thiên hạ chi ưu/ Hậu thiện hạ chi lạc. Nghĩa là lo trước cái lo của dân, sướng sau cái sướng của dân. Nhưng nhiều cán bộ của chúng ta giống như các ông quan lớn của dân vậy''. Nói về chuyện tham nhũng, tư túi hại dân thì ông không trả lời mà từ từ đưa bàn tay xòe rộng lên ngang cổ làm động tác cứa cứa ra, ý bảo: Với lũ sâu mọt hại dân thì chỉ có cách loại bỏ triệt để mà thôi! Thấy báo chí hay dùng từ nhà quê ông cũng bảo: ''Thật là xách mé! Ai là đồ nhà quê? Bố mẹ tôi cũng là nhà quê đấy, những người nhường cơm sẻ áo cho Cách mạng cũng là nhà quê đấy. Sao sớm quên ơn nghĩa của ngưòi dân đến thế, họ có từ lỗ nẻ chui lên đâu mà dám miệt thị người dân như thế?''.
Năm 1999, khi nhận xét về văn chương thơ phú bấy giờ, ông nói rất đau: ''Nhà văn, nhà thơ gì mà suốt ngày lang thang hết quán này đến quán khác, thơ hay làm sao được? Phải sống cùng với người dân, đau cái đau của dân, vui cái vui của dân thì mới làm văn, làm thơ được chứ, đừng nên cứ chửi đời một cách vô trách nhiệm...''. Bây giờ ông nằm đó, vĩnh viễn không nói gì được nữa, chúng ta mới nhận thấy những điều ông suy ngẫm đều vì lợi ích của người dân lao động. Hẳn ông đã nghĩ rất nhiều, kỳ vọng rất nhiều khi viết lời tự bạch đánh giá chính mình: Trăm năm duyên kiếp Đảng và thơ.
Nhà thơ Phạm Tiến Duật: ''Trước hết, Tố Hữu là một nhà cách mạng đầy nhiệt huyết; sau nữa là nhà thơ. Cách mạng là nền móng trong toàn bộ sự nghiệp thơ ca của ông. Chính vì lẽ đó, thơ ông mang đậm màu sắc cách mạng và tiếng nói của nhân dân. Với Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng ASEAN, Tố Hữu xứng đáng là một nhà văn hóa lớn, một tấm gương lớn cho mọi thế hệ; đặc biệt là những nhà thơ trẻ. Nét nổi bật mà không thể phủ nhận, đó là: Thơ ông đã làm trong sáng thêm ngôn ngữ tiếng Việt. Chỉ với hai tập thơ: ''Từ ấy'' và ''Việt Bắc'' cũng đã đủ để đánh giá về con người Tố Hữu và sự nghiệp thơ ca của ông đối với Cách mạng và nhân dân''.
Nhà thơ Vũ Quần Phương: ''Tố Hữu vừa là một nhà chính trị, vừa là một nhà thơ. Giữa chính trị và thơ hầu như không có ranh giới rõ rệt. Phải khẳng định rằng, Cách mạng đã làm nên sự nghiệp thơ ca của ông. Thơ ông là để giúp nước và cứu nước. Trong thế kỷ XX, không có ai có thể viết hay hơn Tố Hữu. Không dễ gì có được một nửa thế kỷ lớp trẻ hướng theo Cách mạng, làm Cách mạng cũng chính từ sự khơi nguồn trong thơ Tố Hữu. Tố Hữu may mắn được gặp Đảng và Đảng cũng may mắn có được Tố Hữu trong hàng ngũ của mình. Phải nói, đó là một Con người kỳ vĩ''.
Nhạc sĩ Văn Ký: ''Tố Hữu là một thi sĩ - chiến sĩ. Tố Hữu - nhà thơ của Cách mạng mùa thu. Thơ ông đã đánh thức tâm hồn tôi từ thời niên thiếu giữa một đêm đen nô lệ. Đã nhen lên trong tôi ngọn lửa của tình yêu đất nước. Thơ Tố Hữu đi đến tận cùng nỗi đau, nhưng không hề bi lụy, ngược lại ông giục ta đi tới. Niềm vui phơi phới vẫn như kìm nén, không dễ dãi thỏa mãn mà âm vang như một bản hùng ca. Ngay cả khi căm giận tột cùng, thơ ông vẫn toát lên tình bao la nhân ái. Xin vĩnh biệt và cảm ơn Tố Hữu, nhà thơ lớn của thời đại Hồ Chí Minh, nhà thơ yêu kính của tôi và của mọi người''.
Độc giả VASC Orient viết về Tố Hữu
Bạn Thanh Loan Vo [email protected]
''Sáng nay đọc tin trên mạng mà thấy thật bàng hoàng. Biết là quy luật tự nhiên nhưng vẫn thấy nao lòng... Tháng 12 tiễn đưa hết ''Đêm đông'' rồi ''Từ ấy'' vào cõi vĩnh hằng. ''Không nỗi đau nào riêng của ai''. Gọi điện chia buồn cùng chị con gái ông, điện thoại không người nhấc máy. Gọi điện cho anh con rể, anh bảo chắc chị không về dự đám tang ông được, phép chị đã dùng hết cho những ngày ông còn nằm viện. Chị không thể và không được phép bỏ phòng thí nghiệm...
Nghiêng mình đưa ông vào ''thế giới người hiền''...
Nhóm Phóng viên Văn hóa VASC Orient
''Năm 1999, tôi và nhà văn Nguyễn Khắc Trường có dịp vào Đắc Lắc. Chúng tôi đã đến thăm nhà tù Ban Mê Thuột, nơi đã từng giam cầm Tố Hữu. Đó là một căn nhà dài, tường đá cao. Giữa trưa nắng nóng hầm hập mà căn nhà vẫn âm âm tối. Ánh sáng duy nhất dọi vào trong nhà là những ô cửa sổ, nói đúng ra là những lỗ thông hơi chỉ bé bằng bàn tay cao vót áp sát trần bêtông, được chắn cả bên ngoài lẫn bên trong bằng lồng sắt.
Trần Đăng Khoa và
nhà thơ Tố Hữu
- Ông Tố Hữu đã từng nằm ở đây này!
Người hướng dẫn bảo tàng chỉ cho tôi cái sàn xi măng lồi lõm. Có đến hai dãy sàn xi măng. Hai cái cùm chân tập thể bằng cả cây gỗ lim dài. Chiếc khóa cùm to nặng được đúc từ bên Pháp đã hoen rỉ. Trên mặt sàn vẫn còn loang những vệt máu tù nhân. Máu lâu ngày đã khô, đen xỉn như hắc ín.
Tôi và nhà văn Nguyễn Khắc Trường đứng rất lâu trong phòng giam ấy. Cả khu nhà tù u uẩn một màu chướng khí. Đến nửa thế kỷ sau, cây cỏ xung quanh vẫn không mọc được. Tôi biết đây là nơi khởi nguồn của nhiều bài thơ Tố Hữu. Lối viết đó đã chi phối hầu như toàn bộ các sáng tác của ông. Sau này, tôi có hỏi Tố Hữu về cái nhà tù này. Nhưng Tố Hữu không còn nhớ rõ nữa. Bởi ông đã đi qua quá nhiều nhà tù. Ông lại hỏi tôi về cảnh sắc xung quanh bên ngoài nhà giam. Thế là tôi lại kể cho ông nghe. Tôi còn vẽ cả ra giấy cho ông hình dung cụ thể nữa. Tất nhiên cái cảnh sắc mà tôi và nhà văn Nguyễn Khắc Trường nhìn thấy hôm ấy đâu có phải là cảnh sắc thời Tố Hữu bị giam cầm. Cứ như lời nhà sử học, người hướng dẫn khu bảo tàng cách mạng này thì khi ấy, xung quanh nhà tù là rừng rậm. Đêm đêm còn nghe thấy cả tiếng cọp gầm. Chính ở nơi này, Tố Hữu đã bị giải đi, rồi trên đường, ông đã vượt ngục. Bây giờ thời thế đã có nhiều thay đổi, cảnh sắc cũng thay đổi. Nhưng những gì tốt đẹp thì vẫn còn lại mãi, dù đời người rất ngắn ngủi và thời gian thì đã đi qua...''
Nhà thơ Trần Đăng Khoa
(09:35:00 11-12-02)
Nhà thơ Tố Hữu
(VASC Orient) - Không gì có thể níu kéo ông ở lại trần gian với chúng ta được nữa, nhà thơ Tố Hữu đã nhẹ gót bước vào cõi vĩnh hằng, để lại cho chúng ta cả một sự nghiệp thơ ca đồ sộ cùng với những bài học về cách sống làm người rất quý giá. Cuộc đời ông là sự gắn kết bền chặt giữa hai yếu tố tiền định đúng như lời tự bạch của ông trước lúc lâm chung: ''Tôi làm thơ cũng vì sự nghiệp cách mạng. Đối với tôi: Trăm năm duyên kiếp Đảng và thơ...''.
Biết làm thơ từ khi mới sáu, bảy tuổi nhưng phải đến những năm 1937, 1938 trở đi, thơ của ông mới thực sự bộc lộ tài năng khác biệt. Trong khi các nhà thơ mới trốn vào tháp ngà nghệ thuật xa rời hiện thực đau khổ của đời sống cần lao như Chế Lan Viên khóc thương nước Chàm xưa cổ kính, Quách Tấn hoài nhớ những lâu đài vàng son rực rỡ của họ Tấn, họ Tạ bên Trung Quốc, Xuân Diệu dệt mộng yêu đương tưởng tượng, Hàn Mặc Tử thác loạn trong thơ Điên... thì Tố Hữu chỉ viết về cuộc đời có thực của những người dưới đáy xã hội.
Ý thức phản kháng, niềm khát khao thay đổi vận mệnh dân tộc, làm cho những người cần lao trở nên sung sướng và hạnh phúc hơn đã xuất hiện trong những bài thơ non nớt của tập Từ ấy. Tố Hữu hiểu rõ kiếp sống nhục nhằn của người kỹ nữ trên sông Hương và ông sẵn sàng hứa một lời hứa đầy lãng mạn, sáng tươi với ý thức của một thi nhân và của một chiến sĩ cách mạng kiên cường:
Trời ơi em biết khi mô
Thân em hết nhục dày vò năm canh
Tình ơi gian dối là tình
Thuyền em rách nát có lành được không?
Răng không, cô gái trên sông
Ngày mai cô sẽ từ trong ra ngoài
Thơm như hương lụy hoa lài
Sạch như nước suối ban mai giữa rừng.
Trên thực tế, cả đời ông đã cố gắng làm hết sức mình để thực hiện lời hứa với giai cấp cần lao. Được các đồng chí cộng sản như Phan Đăng Lưu giác ngộ, Tố Hữu tham gia Cách mạng với tất cả nhiệt huyết của tuổi trẻ. Thơ của ông thời kỳ này đã trở thành lời hiệu triệu giai cấp cần lao phá bỏ xích xiềng nô lệ, thực hiện cuộc giải phóng dân tộc bằng bất cứ giá nào:
Đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu
Dấn thân vô là phải chịu tù đày
Là gươm kề tận cổ súng kề tai
Là thân sống chỉ coi còn một nửa...
Sức mạnh của lời hiệu triệu đấu tranh ấy đã khiến thực dân Pháp truy lùng ông khắp chốn. Năm 1939, Tố Hữu bị bắt và bị giam tại các nhà tù miền Trung, rồi sau bị chuyển lên tận nhà tù Lao Bảo. Tháng 3/1942, ông vượt ngục trở về tham gia lãnh đạo khởi nghĩa giải phóng Thừa Thiên-Huế. Đến cuộc kháng chiến trường kỳ (1946-1954), Tố Hữu lên Việt Bắc vừa tham gia chiến đấu, vừa làm thơ khích lệ đồng bào trên mọi mặt trận: chống mù chữ, chống đói, chống càn... Hơi thở của thời đại, của cuộc kháng chiến thần thánh ấy đã đi vào thơ ông rất tự nhiên, rất gần gũi như tiếng đào công sự chống càn vậy:
Lục cục
Lào cào
Đất đổ đá nhào
Nào anh bên nam
Nào em bên nữ
Thi nhau ta thử
Ai tài hơn ai
Anh tài thì em cũng tài
Đường dài ta xẻ sức ta lo gì?
Đường đi ngoắt ngoéo chữ chi
Hố ngang hố dọc chữ i chữ tờ...
Từ thực tế gian khổ ấy đến thắng lợi là cả một khoảng cách ''ba ngàn ngày không nghỉ'':
Chín năm làm một Điện Biên
Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng.
Đáng chú ý, trong thơ Tố Hữu thời kỳ này là những bài thơ dài tràn đầy hào khí dân tộc (Hoan hô chiến sĩ Điện Biên) hay mang âm hưởng trữ tình, đằm thắm da diết (Việt Bắc). Với Việt Bắc, Tố Hữu đã đạt tới đỉnh cao của thể lục bát. Vốn liếng ca dao thăng hoa cùng viễn cảnh hòa bình và ấm no của đất nước thời kỳ sau giải phóng.
Điểm khác biệt giữa ông và các nhà thơ khác là ngay trong khi cao hứng như vậy Tố Hữu vẫn đặt ra được một câu hỏi day dứt: Nhà cao còn nhớ núi đồi nữa không? Sau này, Tố Hữu luôn day dứt với câu hỏi ấy. Ông bảo: ''Làm Cách mạng là phải hiểu câu Tiên thiên hạ chi ưu/ Hậu thiện hạ chi lạc. Nghĩa là lo trước cái lo của dân, sướng sau cái sướng của dân. Nhưng nhiều cán bộ của chúng ta giống như các ông quan lớn của dân vậy''. Nói về chuyện tham nhũng, tư túi hại dân thì ông không trả lời mà từ từ đưa bàn tay xòe rộng lên ngang cổ làm động tác cứa cứa ra, ý bảo: Với lũ sâu mọt hại dân thì chỉ có cách loại bỏ triệt để mà thôi! Thấy báo chí hay dùng từ nhà quê ông cũng bảo: ''Thật là xách mé! Ai là đồ nhà quê? Bố mẹ tôi cũng là nhà quê đấy, những người nhường cơm sẻ áo cho Cách mạng cũng là nhà quê đấy. Sao sớm quên ơn nghĩa của ngưòi dân đến thế, họ có từ lỗ nẻ chui lên đâu mà dám miệt thị người dân như thế?''.
Năm 1999, khi nhận xét về văn chương thơ phú bấy giờ, ông nói rất đau: ''Nhà văn, nhà thơ gì mà suốt ngày lang thang hết quán này đến quán khác, thơ hay làm sao được? Phải sống cùng với người dân, đau cái đau của dân, vui cái vui của dân thì mới làm văn, làm thơ được chứ, đừng nên cứ chửi đời một cách vô trách nhiệm...''. Bây giờ ông nằm đó, vĩnh viễn không nói gì được nữa, chúng ta mới nhận thấy những điều ông suy ngẫm đều vì lợi ích của người dân lao động. Hẳn ông đã nghĩ rất nhiều, kỳ vọng rất nhiều khi viết lời tự bạch đánh giá chính mình: Trăm năm duyên kiếp Đảng và thơ.
Nhà thơ Phạm Tiến Duật: ''Trước hết, Tố Hữu là một nhà cách mạng đầy nhiệt huyết; sau nữa là nhà thơ. Cách mạng là nền móng trong toàn bộ sự nghiệp thơ ca của ông. Chính vì lẽ đó, thơ ông mang đậm màu sắc cách mạng và tiếng nói của nhân dân. Với Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng ASEAN, Tố Hữu xứng đáng là một nhà văn hóa lớn, một tấm gương lớn cho mọi thế hệ; đặc biệt là những nhà thơ trẻ. Nét nổi bật mà không thể phủ nhận, đó là: Thơ ông đã làm trong sáng thêm ngôn ngữ tiếng Việt. Chỉ với hai tập thơ: ''Từ ấy'' và ''Việt Bắc'' cũng đã đủ để đánh giá về con người Tố Hữu và sự nghiệp thơ ca của ông đối với Cách mạng và nhân dân''.
Nhà thơ Vũ Quần Phương: ''Tố Hữu vừa là một nhà chính trị, vừa là một nhà thơ. Giữa chính trị và thơ hầu như không có ranh giới rõ rệt. Phải khẳng định rằng, Cách mạng đã làm nên sự nghiệp thơ ca của ông. Thơ ông là để giúp nước và cứu nước. Trong thế kỷ XX, không có ai có thể viết hay hơn Tố Hữu. Không dễ gì có được một nửa thế kỷ lớp trẻ hướng theo Cách mạng, làm Cách mạng cũng chính từ sự khơi nguồn trong thơ Tố Hữu. Tố Hữu may mắn được gặp Đảng và Đảng cũng may mắn có được Tố Hữu trong hàng ngũ của mình. Phải nói, đó là một Con người kỳ vĩ''.
Nhạc sĩ Văn Ký: ''Tố Hữu là một thi sĩ - chiến sĩ. Tố Hữu - nhà thơ của Cách mạng mùa thu. Thơ ông đã đánh thức tâm hồn tôi từ thời niên thiếu giữa một đêm đen nô lệ. Đã nhen lên trong tôi ngọn lửa của tình yêu đất nước. Thơ Tố Hữu đi đến tận cùng nỗi đau, nhưng không hề bi lụy, ngược lại ông giục ta đi tới. Niềm vui phơi phới vẫn như kìm nén, không dễ dãi thỏa mãn mà âm vang như một bản hùng ca. Ngay cả khi căm giận tột cùng, thơ ông vẫn toát lên tình bao la nhân ái. Xin vĩnh biệt và cảm ơn Tố Hữu, nhà thơ lớn của thời đại Hồ Chí Minh, nhà thơ yêu kính của tôi và của mọi người''.
Độc giả VASC Orient viết về Tố Hữu
Bạn Thanh Loan Vo [email protected]
''Sáng nay đọc tin trên mạng mà thấy thật bàng hoàng. Biết là quy luật tự nhiên nhưng vẫn thấy nao lòng... Tháng 12 tiễn đưa hết ''Đêm đông'' rồi ''Từ ấy'' vào cõi vĩnh hằng. ''Không nỗi đau nào riêng của ai''. Gọi điện chia buồn cùng chị con gái ông, điện thoại không người nhấc máy. Gọi điện cho anh con rể, anh bảo chắc chị không về dự đám tang ông được, phép chị đã dùng hết cho những ngày ông còn nằm viện. Chị không thể và không được phép bỏ phòng thí nghiệm...
Nghiêng mình đưa ông vào ''thế giới người hiền''...
Nhóm Phóng viên Văn hóa VASC Orient
''Năm 1999, tôi và nhà văn Nguyễn Khắc Trường có dịp vào Đắc Lắc. Chúng tôi đã đến thăm nhà tù Ban Mê Thuột, nơi đã từng giam cầm Tố Hữu. Đó là một căn nhà dài, tường đá cao. Giữa trưa nắng nóng hầm hập mà căn nhà vẫn âm âm tối. Ánh sáng duy nhất dọi vào trong nhà là những ô cửa sổ, nói đúng ra là những lỗ thông hơi chỉ bé bằng bàn tay cao vót áp sát trần bêtông, được chắn cả bên ngoài lẫn bên trong bằng lồng sắt.
Trần Đăng Khoa và
nhà thơ Tố Hữu
- Ông Tố Hữu đã từng nằm ở đây này!
Người hướng dẫn bảo tàng chỉ cho tôi cái sàn xi măng lồi lõm. Có đến hai dãy sàn xi măng. Hai cái cùm chân tập thể bằng cả cây gỗ lim dài. Chiếc khóa cùm to nặng được đúc từ bên Pháp đã hoen rỉ. Trên mặt sàn vẫn còn loang những vệt máu tù nhân. Máu lâu ngày đã khô, đen xỉn như hắc ín.
Tôi và nhà văn Nguyễn Khắc Trường đứng rất lâu trong phòng giam ấy. Cả khu nhà tù u uẩn một màu chướng khí. Đến nửa thế kỷ sau, cây cỏ xung quanh vẫn không mọc được. Tôi biết đây là nơi khởi nguồn của nhiều bài thơ Tố Hữu. Lối viết đó đã chi phối hầu như toàn bộ các sáng tác của ông. Sau này, tôi có hỏi Tố Hữu về cái nhà tù này. Nhưng Tố Hữu không còn nhớ rõ nữa. Bởi ông đã đi qua quá nhiều nhà tù. Ông lại hỏi tôi về cảnh sắc xung quanh bên ngoài nhà giam. Thế là tôi lại kể cho ông nghe. Tôi còn vẽ cả ra giấy cho ông hình dung cụ thể nữa. Tất nhiên cái cảnh sắc mà tôi và nhà văn Nguyễn Khắc Trường nhìn thấy hôm ấy đâu có phải là cảnh sắc thời Tố Hữu bị giam cầm. Cứ như lời nhà sử học, người hướng dẫn khu bảo tàng cách mạng này thì khi ấy, xung quanh nhà tù là rừng rậm. Đêm đêm còn nghe thấy cả tiếng cọp gầm. Chính ở nơi này, Tố Hữu đã bị giải đi, rồi trên đường, ông đã vượt ngục. Bây giờ thời thế đã có nhiều thay đổi, cảnh sắc cũng thay đổi. Nhưng những gì tốt đẹp thì vẫn còn lại mãi, dù đời người rất ngắn ngủi và thời gian thì đã đi qua...''
Nhà thơ Trần Đăng Khoa
Chỉnh sửa lần cuối:
