Lịch sử Việt Nam qua ảnh

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Mình có một số bức ảnh trên mạng về Việt Nam từ xưa đến nay và muốn giới thiệu cùng mọi người để tìm hiểu thêm về lịch sử Việt Nam. Vì bài viết này mang tính lịch sử nhiều hơn nên mình không post trong board Tranh ảnh. Những bức ảnh này mình tập hợp từ các bộ sưu tập của các ông Nguyễn Tấn Lộc, Nguyễn Dư, Simone Peyrin, Phạm Duy, Bành Danh Huy, Đoàn Vũ, Trần Quang Đông, Jérôme Hoffart, Ngô Văn Đức Vincent. Trong đó đáng kể nhất là của ông Nguyễn Tấn Lộc.

Trong suốt cuộc hành trình lập quốc, nước Việt-Nam đã biết nhiều chiến tranh hơn là hoà bình. Chính vì đó mà phần đông những di tích lịch sử không còn tồn tại đến thời nay.

Nếu ai có dịp để ý thì sẽ thấy rằng hầu như tất cả sách lịch sử Việt-Nam đều rất "ngán", sách nào cũng chỉ tả lại những dữ kiện xưa một cách buồn bã với những ngày tháng và những tên họ hay chức tước dài lòng thòng, khó nhớ như một quyển tự điển, ít sách nào chịu khó sưu tầm để thêm nhiều hình ảnh vào cho nó sống động như một câu chuyện hình dễ nhớ. Một trong những điểm khôi hài là một phần lịch sử của Việt-Nam đã được lưu lại trên các tấm bưu thiệp ở Pháp mà không một quyển sách lịch sử Việt-Nam nào nói đến.

Những tấm hình nầy đã thuộc về lịch sử, không còn bản quyền, phần đông các tấm hình nầy đã được chụp từ cuối thế kỷ thứ 19 hay đầu thế kỷ thứ 20, vào thời này vấn đề bản quyền chưa được coi trọng, (theo luật pháp hiện nay thì bản quyền hết hạn 50 năm sau khi tác giả mất). Những tấm hình nầy được lưu trữ tại nhiều nơi ở Pháp: trong mổi cục bộ của chánh quyền, Thư Viện Quốc Gia (trên site Internet), Sở Ðịa Dư Paris và nhất là ở trung tâm dữ liệu thuộc địa ở Aix-en-Provence.


Ðã có nhiều người làm công việc sưu tầm các tấm hình này như các quyển sách: Archives De L'Indochine của Jacques Borgé và Nicolas Viasnoff (Nhà xuất bản Michèle Trinckvel), L'Indochine En Cartes Postales của Jean Noury (Nhà xuất bản Publi-Fusion), "L'Indochine à la belle époque" của Fancis Engelmann (Nhà xuất bản ASA), Những Hình Ảnh Xưa của Nguyễn Khắc Ngữ (Nghiên-Cứu Sử-Ðịa xuất bản), v.v... và gần đây trong một CD-ROM của Hội Chuyên Gia Việt-Nam.


Một trong những nhà xuất bản nổi tiếng thời đó phải kể đến ông Pierre DIEULEFILS, trước đó là một người trong quân đội, nhưng sau khi giãi ngũ đã ở lại Tonkin (Hà Nội) để hành nghề xuất bản bưu thiệp. Vào thời nầy, còn hơi hổn tạp nên bây giờ có nhiều tấm bưu thiệp giống nhau nhưng lại được đóng dấu với nhiều nhà xuất bản khác nhau ! Xa hơn nữa, có nhiều người mạy danh của ông để in bưu thiệp, thí dụ như tất cả tấm bưu thiệp của vùng Yunnan (bên Tàu), đến nổi ông phải lên tiếng đính chánh trong tờ báo "L'avenir du Tonkin" ngày 17-12-1909 rằng không phải ông là tác giả của những tấm bưu thiệp đó vì ông chưa bao giờ đặc chân đến vùng Yunnan !

1. Hai bức ảnh cổ nhất

"Ðồn Hai" ở Ðà Nẵng

Bức ảnh đầu tiên về nước Việt-Nam do người Tây Phương (Jules Itier) chụp ngày 31-05-1845 với máy Daguerreréotype, phát minh năm 1839. Phim là một tấm kim loại bằng đồng có tráng bạc.

Cụ Phan Thanh Giản (1796-1867)

Hình chụp tại Paris năm 1863 nhân dịp ông cầm đầu sứ bộ sang Pháp để xin chuộc lại 3 tỉnh miền Ðông Nam Kỳ. Ở Pháp cả hai tháng mà không gặp được vua Napoléon III, ông đành trở về Việt Nam với vài lời hứa hẹn của Pháp, nhưng khi về tới Việt Nam thì Pháp đã đánh chiếm thêm 3 tỉnh miền Tây !

Vua bổ trách nhiệm cho ông trấn thủ miền Nam, tới năm 1867 thì toàn lãnh thổ của Nam Kỳ rơi vào tay của người Pháp. Không hoàn thành sứ mạng, ông uống thuốc độc tự tử chết sau khi để di chúc lại cho con cháu và khuyên là không nên làm chánh trị !

Hình còn tàng trữ tại Bảo tàng viện Nhân chủng học của Paris.

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

2. Những nhân vật nổi tiếng

Vua Gia Long, người thành lập Triều đại Nguyễn

Hoàng tử Cảnh (hình vẽ bên Pháp bởi họa sĩ Maupérin vào năm 1787)

Vua Hàm Nghi

Vua Ðồng Khánh

Vua Thành Thái với hai em (1891)

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

tiếp

Hai hoàng hậu hoặc phi
(chưa xác định được là ai)

Nhận xét ngoài lề: con gái VN càng ngày càng xinh

Anh em của vua Thành Thái và những ông thầy (phụ đạo)

Vua Thành Thái trong lúc bị đày bên đảo Réunion

Hoàng hậu Từ Minh, thân mẫu cựu hoàng Thành Thái

Bà Ðoàn Thị Châu, thứ phi của cựu hoàng Thành Thái

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Vua Duy Tân (19-9-1907)

Vua Duy Tân

Vua Duy Tân (năm 30 tuổi)

Vua Khải Ðịnh

Vua Khải Ðịnh

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Vua Bảo Đại

Nam Phương Hoàng Hậu (vợ vua Bảo Đại)

Hoàng tử Bảo Long

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Triều Ðình xưa

Triều Ðình (gồm có Vua và các quan) là cơ quan cai trị cả nước. Mỗi tháng Triều Ðình họp Ðại Triều 2 lần, vào các ngày mùng 1 và 15 âm lịch ở điện Thái Hoà. Các quan văn võ ở Kinh Ðô phải có mặt ở sân Rồng, đứng xếp hàng theo phẩm cấp của mình, lớn trước nhỏ sau.

Ðứng đầu các tỉnh là có quan Tổng Ðốc, sau đó là tới quan Tri Phủ, Tri Huyện và Tri Châu, các quan nầy lo việc hành pháp (áp dụng luật lệ và lo vấn đề an ninh cho dân chúng).

Muốn được làm quan phải là người có học, phải thi đậu các kỳ thi tổ chức bởi Triều Ðình như kỳ thi ở Nam Ðịnh.

Quan càng cao chức thì khi đi lại càng có nhiều lọng (dù lớn).

Vệ binh

Trưởng nhóm vệ binh

Mã binh

Tượng binh

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Các quan chầu trong sân rồng

Các quan đang làm lễ

Uống trà

Quan và cận vệ

Đi võng

Đi ngựa

Tổng đốc Hà Nội

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Quan và vợ

Một ông quan

Tư dinh của một quân sư

Quan Huyện

Quan Tri Châu

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Thái giám

Một người hầu

Người gõ chuông

Ban lễ nhạc

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Từ dân lên quan

Từ ngàn xưa, do ảnh hưởng của Khổng Mạnh, xã hội Việt Nam rất coi trọng các nhà nho giáo. Phần đông những quan lại đều được tuyển chọn từ tầng lớp học thức này.

Dưới triều Nguyễn, cứ 3 năm thì triều đình lại mở khóa thi Hương ở các tỉnh lớn, ai dự thi cũng được, thí sinh trúng tuyển thì được gọi là Cử-Nhân (người được địa phương tiến cử với triều đình). Năm sau thì các Cử-Nhân vào Kinh để thi Hội và thi Ðình. Ai đậu khóa thi Hội thì được gọi là Thám Hoa, đậu khóa thi Ðình thì được gọi là Tiến-Sĩ (người có tầm học uyên bác), tên họ sẽ được khắc trên bảng vàng hay bia đá, rồi lưu lại cho muôn thế hệ sau. Các tân khoa này đều sẽ trở thành quan lại của triều đình nếu họ muốn. Sau đó họ sẽ được ngồi võng lọng rồi được binh lính đưa về làng xưa để "vinh qui bái tổ", một vinh dự tối cao mà ngày xưa tất cả các học trò đều mơ ước.

Từ ngàn xưa, đây là con đường duy nhất để đưa đến sự vinh quang nên phong tục này đã đi sâu vào tâm não của dân Việt, mãi đến ngày hôm nay sự suy nghĩ này vẫn còn tồn tại.

Sau đây là những hình ảnh hiếm hoi ghi chép lại một phong tục ngàn năm.

Một anh học trò

Thầy đồ của một gia đình giàu có

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Trường thi

Các thí sinh đi vào quảng trường thi Nam Ðịnh (năm 1897), họ phải tự làm lều và đặt chõng để viết bài

Giám khảo Trần Sĩ Trác (1897)

Hội đồng giám khảo

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Nghe kết quả

Ngày kết quả, người đứng trên cao dùng loa để xướng danh người trúng tuyển (1897)

Sĩ-tử và thân nhân đến nghe xướng danh (1897)

Tên người trúng tuyển được khắc trên bảng vàng (1897)

Tân khoa

Các tân khoa được ban mũ, áo, hia (1897)

Các tân khoa đến bái tạ tại Văn Miếu (1897)

Các tân khoa cảm tạ Tổng Ðốc Nam Ðịnh (1897)

Các tân khoa được Tổng Ðốc thay mặt nhà vua ban yến (1897)

Các tân khoa được rước đi dạo phố để cho mọi người hoan hô (1897)

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Hùm thiêng Yên Thế

Cuộc khởi nghĩa của Ðề Thám là một trong những cuộc khởi nghĩa vũ trang lớn nhất trong lịch sử đấu tranh chống Pháp của dân tộc Việt Nam và cũng là một trong những cuộc khởi nghĩa duy nhất mà người Pháp đã lưu lại trên bưu thiệp.

Sau hoà ước Quí-mùi (1883) chấp nhận sự bảo hộ của Pháp ở Bắc-kỳ, Vua Việt-Nam kêu gọi dân chúng nổi lên chống Pháp. Ðề-Ðốc Trương-Văn-Thám đã hưởng ứng phong trào này và nổi dậy chống Pháp chiếm giữ các vùng Bắc-Giang, Thái-Nguyên và Hưng-Hóa. Dân chúng gọi ông là Ðề-Thám.

Pháp đem quân đánh mãi mà không được nên năm 1894, Pháp phải xử hoà với ông, cho ông cai quản 22 xã trong vùng Yên-Thế, Ðề-Thám lập căn cứ ở Chợ-Gò. Dân chúng gọi ông là con "Hùm thiêng Yên-Thế". Nhưng hai năm sau thì Ðề-Thám lại nổi lên đánh Pháp, tới năm 1898 thì Pháp lại xin ký hoà ước nhường cho ông thêm nhiều quyền lợi nữa. Ðề-Thám sống yên cho tới năm 1905 thì lại nổi dậy đánh Pháp một lần nữa (những tấm hình ông chụp với gia đình là trong khoãng nầy).
Năm 1908, Ðề-Thám quyết định đánh một cú lớn để chiếm thành Hà-Nội nên đã âm mưu với nhiều người đầu bếp để bỏ thuốc độc (bột datura) cho 200 lính Pháp giữ thành ăn, nhưng vì liều thuốc hơi yếu nên lính Pháp chỉ bị lảo đảo chứ không chết, cuộc âm mưu bất thành.

Ðầu năm 1909, quân đội Pháp quyết định mở chiến dịch lớn để tấn công Ðề-Thám trong tận sào huyệt, Ðề-Thám thua nên bỏ trốn vào rừng. Pháp ra giải thưởng 25.000 đồng cho ai bắt hay giết được Ðề-Thám. Có ba tay lãng tữ người Tàu vì ham tiền nên tìm đến Ðề-Thám để xin gia nhập rồi thừa lúc ban đêm ông ngủ mà xúm đến chặt đầu ông đem về lãnh thưởng ngày 10 tháng 2 năm 1913 dương lịch, chấm dứt một cuộc kháng chiến trường kỳ trên một phần tư thế kỷ.

Anh hùng Ðề-Thám (giữa 1898 và 1905)

Ðề-Thám và con cháu (giữa 1898 và 1905)

Những bạn cách mạng của Ðề-Thám (giữa 1898 và 1905)

Anh hùng Ba-Biêu, cánh tay mặt của Ðề-Thám (giữa 1898 và 1905)

Một đồn lính Pháp trong vùng Yên-Thế

Ðường hào của quân đội Pháp để chống lại Ðề-Thám

Pháp đang xây dựng một đồn lính trong vùng Yên-Thế

Lính Pháp trong vùng Yên-Thế

 

[Hoàng Lê Vĩnh Hưng (hungmk)]

Cho vào mục tranh ảnh đi, có một số ảnh thuộc bộ post card của thực dân Pháp. Thời kì thực dân Pháp thống trị Việt Nam, bọn chúng rất thích gửi post card về nhà để mọi người thấy đất nước Việt Nam đang trên đà khai hóa như thế nào, có nhiều cái mang tính lịch sử nhưng cũng có nhiều cái mang tính bêu riếu.

 

[Đỗ Huyền My (Sagittarius)]

Cho vào mục tranh ảnh đi

Hic, bạn Hưng định cho các cụ tổ này xếp hàng chỗ nào với mấy cô mấy cậu lóc nhóc trong này thế?

Em Việt Hưng chịu khó quá ;-)

 

[Hoàng Lê Vĩnh Hưng (hungmk)]

Hic, bạn Hưng định cho các cụ tổ này xếp hàng chỗ nào với mấy cô mấy cậu lóc nhóc trong này thế?

Cho vào tranh ảnh là đúng rồi còn gì, cái này là một đống post card vớ vẩn của thực dân Pháp chứ cố phải ảnh lịch sử cái quái gì đâu, muốn xem ảnh lịch sử VN thì phải nhảy vào trung tâm Đông Dương học của Pháp mới xem được bộ mặt thật của VN thời còn đô hộ.
Post card của Pháp còn có những ảnh giết người, đánh người Việt Nam như xúc vật vậy, chiến binh Đề Thám thì bị bon nó chém đầu cắm cọc... toàn những cái ảnh thể loại thô bỉ(cũng may mà chú Hồ Hưng không đưa lên đấy, anh cám ơn chú)

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Không hiểu anh Vĩnh Hưng nghĩ thế nào mà cho đây là loại ảnh vớ vẩn. Đây là những bức ảnh mà phải rất mất công mới sưu tầm được, và chúng phản ánh sự thật lịch sử ở VN. Có thể đối với ông anh một số trong đó mang tính bêu riếu, nhưng đối với em thì nó nhắc lại một quá khứ đau thương của dân tộc. Có lẽ khái niệm ảnh lịch sử của ông anh hơi bị khác so với mọi người rồi đấy.

Sự hiện diện của Pháp ở Đông Dương

Tàu chiến Pháp

Cuốn gói

Một cặp vợ chồng Pháp Việt

Người hầu

Toàn quyền Đông Dương và cận vệ

Một gia đình

Bệnh viện quân sự

Lính Pháp

Trại lính

 

[Hồ Lê Việt Hưng (Atonix)]

Giai đoạn đầu của cuốc kháng chiến chống Pháp

Khâm-Sai Lê-Hoàn, kẻ thù truyền kiếp của Ðề-Thám

Một nghĩa quân trong nhóm Ðề-Thám đang bị hỏi cung

Một cái thành lũy của Ðề-Thám

Phía trong của thành lũy

Chôn cất một lính Pháp tử trận (1909)

Thương binh Pháp (1909)

Bị bắt làm tù binh

Một người trong nhóm Ðề-Thám bị bắt

Những anh hùng của nhóm Ðề-Thám bị xử tử (1908)

Tù nhân bị bắt trong vụ "Ðầu Ðộc" (1908)

Bị xử trảm (1908)

Tù nhân bị bắt

 

[Phan Thu Hà (haphanthu)]

Cảm ơn Hưng đã bỏ công sưu tầm và post lên đây một lượng ảnh tư liệu tương đối lớn và có giá trị. Còn nữa không Hưng, post tiếp đi.

 

[Hoàng Lê Vĩnh Hưng (hungmk)]

Hồ Hưng, chú nên suy nghĩ nghĩ kĩ hơn trước khi hành động - những ảnh thể loại bêu riếu của thực dân Pháp như những cảnh chặt đầu nghĩa quân, bêu thủ cấp.. mà cũng mang HAO lên. Chú cứ thử nghĩ xem tại sao trong tập post card này không có những cảnh thương binh Pháp băng bó...?
Nhìn lịch sử phải nhìn bằng nhiều mặt, nếu như chú nhìn ảnh chiến tranh VN của Mĩ thì thấy quân Mĩ như thần thánh còn Việt Cộng như lũ man di sợ chết, chỉ nhìn một mặt tai hại thế đấy.
Anh không thích cãi nhau với chú về chuyện nhìn nhận lịch sử VN như thế nào vì thật sự anh ăn cắp cách nhìn nhận của sư phụ anh.