(ballet) Kẹp Hạt Dẻ (The Nutcracker) - P.I. Tchaikovsky

[Lilia Nguyễn (Lilia Nguyễn)]

Bên cạnh „Hồ Thiên Nga” và „Người đẹp ngủ trong rừng”, thì „Kẹp hạt dẻ” là vở ballet nổi tiếng của P.I. Tchaikovsky mà có lẽ bất cứ ai yêu thích môn nghệ thuật này đều không thể không biết đến.

Nội dung vở ballet dựa theo câu chuyện cổ tích viết cho thiều nhi „Chiếc kẹp hạt dẻ và vua chuột” của nhà văn Đức E.T.A. Hoffmann. Khó mà biết được tại sao ông giám đốc nhà hát Mariinsky của St. Petersburg khi đó – Ivan Vsevoloshky – lại chọn câu chuyện không mấy trữ tình này. Có thể là do một bộ phận trong giới trí thức St. Petersburg đương thời bắt đầu quan tâm đến Hoffmann, và đây là một lựa chọn theo „mốt”, cho nó „sành điệu”

Câu chuyện mở đầu bằng khung cảnh một đêm Giáng sinh, trong không khí đông vui đầm ấm của một gia đình thượng lưu. Clara, cô con gái của chủ nhà, cùng đám trẻ mê mẩn với Drosselmeyer (cha đỡ đầu của Clara) và những món đồ chơi mà ông mang đến. Trong số đồ chơi đó có con kẹp hạt dẻ khiến Clara rất thích thú. Cô bé say sưa với món đồ chơi và khi khách khứa đã ra về hết, Clara ôm món đồ chơi đi ngủ...

Từ đây bắt đầu một không gian pha trộn giữa hư và thực, những đan xen của trí tưởng tượng và hiện thật... Lũ chuột cùng vua chuột xuất hiện, chúng nhảy múa hò hét và đánh nhau với các món đồ chơi của Clara. Kẹp hạt dẻ „anh dũng chiến đấu”, và cuối cùng – với sự giúp sức của Clara – đã đánh thắng vua chuột, khiến lũ chuột phải rút lui. Lúc này, (theo đúng logic của các câu chuyện cổ tích ) Kẹp hạt dẻ biến thành chàng hoàng tử đẹp trai, cùng Clara say đắm trong không gian thần tiên ở Xứ sở Mùa Đông của bà chúa Tuyết. Màn múa „Vũ điệu của những bông tuyết” là cao trào và cũng là man kết thúc hồi I, đưa các nhân vật và người xem hoàn toàn bước vào thế giới hư ảo của những câu chuyện cổ tích và của những giấc mơ...

Dance of the Snowflakes, Moscow Ballet
​

Hồi II mở ra với khung cảnh lễ đính hôn của Clara và Hoàng tử. Đôi bạn trẻ và các vị khách như được viễn du đến những miền đất xa xôi : Tây Ban Nha, miền Cận Đông, Trung Quốc và nước Nga qua các vũ điệu Spanish Dance, Arabian Dance, Chinese Dance và Russian Dance... Các vũ điệu này, với cách diễn giải khác, tượng trưng cho những hương vị khác nhau của bữa tiệc: Spanish Dance tượng trưng cho mùi vị chocolate, Arabian Dance tượng trưng cho vị cà phê, Chinese Dance – vị trà và Russian Dance – bánh kẹo...

Trích đoạn này có thể down load tại đây:

http://www.yousendit.com/transfer.php?action=download&ufid=354067A8122FBC9A

(Boston Symphony Orchestra, nhạc trưởng: Seiji Ozawa.
Spanish dance - đoạn từ 0:00' đến 1:11'
Arabian Dance - từ 1:12' đến 4:46'
Chinese Dance - từ 4:48' đến 5:58'
Russian Dance - từ 6:00' đến 7:05')

Tiếp theo là Điệu valse của những bông hoa ( Waltz of the Flowers) - cao trào của hồi II, như đưa khán giả lạc vào một chốn thần tiên. Hãy thử tuởng tượng xem, trong không khí vui tươi và thơ mộng, những bông hoa đang khiêu vũ, mà mỗi bông hoa là một nàng ballerina xinh đẹp...

Waltz of the Flowers, Norwest Florida Ballet

Còn đây là bản Waltz of the Flowers do Boston Symphony Orchestra trình tấu, do nhạc trưởng Seiji Ozawa chỉ huy:

http://www.box.net/public/ryr1rt2gh4#main
​

​

Vở ballet kết thúc khi Clara tỉnh giấc, vẫn ôm món đồ chơi kẹp hạt dẻ trong tay...

„Kẹp hạt dẻ” ra mắt công chúng lần đầu vào tháng 12.1892. Trái với mong đợi, phản ứng của khán giả không lấy gì làm mặn mà cho lắm. Giới thị dân St.Petersburg không cảm thấy gần gũi với đề tài thế giới đồ chơi của lũ trẻ nhà giàu bên Đức. Họ chê vở ballet là „ngây thơ” và buồn tẻ, chán ngắt, nhất là hồi I. Báo chí phê phán kịch liệt phần nhạc của Tchaikovsky, cho rằng nó xa rời truyện thống nghệ thuật ballet, không có màu sắc, không thích hợp cho ballet... Chỉ có duy nhất tờ „Artist” là đánh giá nhạc Tchaikovsky có đầy đủ mọi yếu tố của một tác phẩm ballet và „được viết bởi một tài năng xuất chúng”. Đến nay thì chúng ta đều biết, giá trị cốt yếu của vở ballet „Kẹp hạt dẻ” chính là âm nhạc của Tchaikovsky.

Bản thân Tchaikovsky khi viết vở ballet này cũng không mấy chú tâm, và ông luôn coi „Người đẹp ngủ trong rừng” mới là vở „đỉnh” nhất của mình. Tuy nhiên, hậu thế lại không công nhận điều đó mà xếp „Kẹp Hạt dẻ” lên trên. So với 2 vở ballet Tchaikovsky viết trước đó („Hồ Thiên Nga” và „Người đẹp ngủ trong rừng”), „Kẹp Hạt dẻ” có rất nhiều cái mới trong giai điệu cũng như cách sử dụng các nhạc cụ, nó có một vẻ duyên dáng, đơn giản, nhẹ nhàng và hóm hỉnh khác biệt.

 

[Trần Hoàng Hiệp (oldcomer)]

Có lẽ nếu nói là " con " kẹp hạt dẻ thì đúng hơn chị ạ, bởi nó là một con hình nhân có hàm cứng dùng để kẹp hạt dẻ. Hồi trước khi chưa xem vở ballet, em cứ tưởng kẹp hạt dẻ là một cái kẹp bình thường, không hiểu làm cách nào mà từ đấy người ta có thể chế tác ra một vở ballet.
Em rất thích vở " Kẹp hạt dẻ " về âm nhạc, nhưng nội dung của nó thì em thấy hơi tẻ nhạt, hầu như chẳng có cốt truyện gì cả, toàn bộ vở kịch hầu như chỉ toàn những điệu nhảy.0

 

[Lilia Nguyễn (Lilia Nguyễn)]

Có lẽ nếu nói là " con " kẹp hạt dẻ thì đúng hơn chị ạ, bởi nó là một con hình nhân có hàm cứng dùng để kẹp hạt dẻ. Hồi trước khi chưa xem vở ballet, em cứ tưởng kẹp hạt dẻ là một cái kẹp bình thường, không hiểu làm cách nào mà từ đấy người ta có thể chế tác ra một vở ballet.
Em rất thích vở " Kẹp hạt dẻ " về âm nhạc, nhưng nội dung của nó thì em thấy hơi tẻ nhạt, hầu như chẳng có cốt truyện gì cả, toàn bộ vở kịch hầu như chỉ toàn những điệu nhảy.0

Là "con" hay "cái" đều được em ạ, trong vở ballet này nó là một thứ hình nhân đồ chơi, nhưng nutcracker cũng là cái kẹp hạt dẻ (và họ hàng hạt dẻ) mà

Nếu dịch tên vở ballet là "Con kẹp hạt dẻ", nghe có vẻ không xuôi lắm, đúng ko em? Mà mọi người nghe cũng chẳng hiểu "con kẹp hạt dẻ" là cái gì đâu, nếu ko xem nội dung. Đằng nào cũng chả ai hiểu gì, thôi thì ta chọn cái xuôi tai hơn

Em xem vở này ở đâu, của đoàn nào diễn? Thực ra cùng một vở, các nhà hát ballet dựng rất khác nhau, trình độ múa cũng khác nhau. Xem ballet thì xem múa và cách dàn dựng là chính, cốt truyện theo chị ko quan trọng lắm.

 

[Trần Hoàng Hiệp (oldcomer)]

Là "con" hay "cái" đều được em ạ, trong vở ballet này nó là một thứ hình nhân đồ chơi, nhưng nutcracker cũng là cái kẹp hạt dẻ (và họ hàng hạt dẻ) mà

Nếu dịch tên vở ballet là "Con kẹp hạt dẻ", nghe có vẻ không xuôi lắm, đúng ko em? Mà mọi người nghe cũng chẳng hiểu "con kẹp hạt dẻ" là cái gì đâu, nếu ko xem nội dung. Đằng nào cũng chả ai hiểu gì, thôi thì ta chọn cái xuôi tai hơn

Em xem vở này ở đâu, của đoàn nào diễn? Thực ra cùng một vở, các nhà hát ballet dựng rất khác nhau, trình độ múa cũng khác nhau. Xem ballet thì xem múa và cách dàn dựng là chính, cốt truyện theo chị ko quan trọng lắm.

Em thấy cách dịch " Kẹp hạt dẻ " là hay rồi chị ạ. Em chỉ cho rằng khi giải thích về tựa đề của vở kịch thì nên nói là " con kẹp hạt dẻ " thì dễ giúp cho người đọc hình dung hơn so với nếu nói là " chiếc kẹp hạt dẻ " thôi.
Em xem ở Nhà Hát Lớn Hà Nội, do Nhà hát nhạc vũ kịch dàn dựng chị ạ. Trong phần giới thiệu về vở ballet người ta lại còn dịch là " con búp bê " khiến em chẳng hiểu nó liên quan gì đến cái kẹp hạt dẻ ( bởi lúc đấy em chỉ nghĩ cái kẹp hạt dẻ là một thứ trông giống như cái kìm )
Sau rồi em xem qua đĩa vở này do nhà hát Mariinsky dàn dựng, thì phong cách khác hẳn. Nhưng dù gì thì nội dung của nó vẫn chỉ là những điệu nhảy, không có cốt truyện li kì như truyện cổ tích ( em thấy thế ). Mà cũng chính những điệu nhảy ấy làm nên sự khác biệt cho " Kẹp hạt dẻ ", hồi trước em chỉ nghe nhạc của mấy trích đoạn thôi đã thấy mê rồi.

 

[Lilia Nguyễn (Lilia Nguyễn)]

Em thấy cách dịch " Kẹp hạt dẻ " là hay rồi chị ạ. Em chỉ cho rằng khi giải thích về tựa đề của vở kịch thì nên nói là " con kẹp hạt dẻ " thì dễ giúp cho người đọc hình dung hơn so với nếu nói là " chiếc kẹp hạt dẻ " thôi.
Em xem ở Nhà Hát Lớn Hà Nội, do Nhà hát nhạc vũ kịch dàn dựng chị ạ. Trong phần giới thiệu về vở ballet người ta lại còn dịch là " con búp bê " khiến em chẳng hiểu nó liên quan gì đến cái kẹp hạt dẻ ( bởi lúc đấy em chỉ nghĩ cái kẹp hạt dẻ là một thứ trông giống như cái kìm )
Sau rồi em xem qua đĩa vở này do nhà hát Mariinsky dàn dựng, thì phong cách khác hẳn. Nhưng dù gì thì nội dung của nó vẫn chỉ là những điệu nhảy, không có cốt truyện li kì như truyện cổ tích ( em thấy thế ). Mà cũng chính những điệu nhảy ấy làm nên sự khác biệt cho " Kẹp hạt dẻ ", hồi trước em chỉ nghe nhạc của mấy trích đoạn thôi đã thấy mê rồi.

Chị sửa rồi đấy em ạ

Chị cũng xem đĩa version của nhà hát Mariinsky (Kirov Ballet) rồi, "hoành tráng" đấy chứ em nhỉ.

 

[Trần Hoàng Hiệp (oldcomer)]

Bản dàn dựng đấy em thấy thú vị ngay từ cảnh đầu tiên: những quý ông, quý bà hối hả bước ra khỏi xe trong đêm tối như mực dưới trận tuyết trắng xóa và đi vào căn nhà ấm áp ánh sáng. Khung cảnh bữa tiệc cũng rất tráng lệ với một cây thông khổng lồ giữa nhà. Các bà, các cô trong trang phục váy xòe và váy đầm cùng các ông, các cậu diện complet cùng nhau nhảy múa rất nhịp nhàng trong những điệu nhạc tưởng chừng như không bao giờ dứt.
Điểm nhấn của bữa tiệc là món quà Giáng sinh mà người cha đỡ đầu của Clara đem đến. Thất vọng thay cho ông khi không có ai nhận lấy món quà ấy cả. Cuối cùng thì Clara đã đón nhận nó với sự nâng niu, khiến cho cậu em của cô ghen tức mặc dù trước đó chính anh ta đã khinh thường con kẹp hạt dẻ này.
Hàng loạt điệu nhảy nổi lên ngay từ những cảnh đầu tiên đã đem được ngay người đọc vào một không khí thần tiên, khiến cho họ không còn khái niệm về thời gian nữa.......
Em ấn tượng với buổi diễn của nhà hát Mariinsky ngay từ những giây phút đầu tiên ấy, thật là khác với cảm giác khi xem cách dàn dựng kiểu tân cổ giao duyên và thiếu đạo cụ của Nhà hát Lớn.

 

[Lilia Nguyễn (Lilia Nguyễn)]

Điểm nhấn của bữa tiệc là món quà Giáng sinh mà người cha đỡ đầu của Clara đem đến. Thất vọng thay cho ông khi không có ai nhận lấy món quà ấy cả. Cuối cùng thì Clara đã đón nhận nó với sự nâng niu, khiến cho cậu em của cô ghen tức mặc dù trước đó chính anh ta đã khinh thường con kẹp hạt dẻ này.
Hàng loạt điệu nhảy nổi lên ngay từ những cảnh đầu tiên đã đem được ngay người đọc vào một không khí thần tiên, khiến cho họ không còn khái niệm về thời gian nữa.......
Em ấn tượng với buổi diễn của nhà hát Mariinsky ngay từ những giây phút đầu tiên ấy, thật là khác với cảm giác khi xem cách dàn dựng kiểu tân cổ giao duyên và thiếu đạo cụ của Nhà hát Lớn.

Chi tiết Clara nâng niu con kẹp hạt dẻ trong khi đám trẻ không hứng thú mặn mà với nó là một chi tiết hay. Nó nhắn gửi một thông điệp: Yêu là khi ta nhìn thấy những điều đặc sắc và phi thường ở nơi những người khác không nhìn thấy. Clara yêu và nâng niu kẹp hạt dẻ, nên cô bé đã được đền bù xứng đáng khi món đồ chơi biến thành hoàng tử...

Chị nghĩ ở VN, để một vở ballet ra mắt được khán giả có lẽ đã là một nỗ lực lớn lắm rồi, mình đi xem để động viên tinh thần các nghệ sỹ là chính thôi.

 

[Trần Hoàng Hiệp (oldcomer)]

Trong vòng nửa năm trở lại đây ở Nhà Hát Lớn Hà Nội có một số buổi biểu diễn nhạc kịch và ballet trọn vở, em cũng may mắn được xem hết. Em thấy đây là một bước tiến dài của nền âm nhạc cổ điển Việt Nam; các buổi diễn hầu như đều kín chỗ. Mặc dù trình độ biểu diễn của các nghệ sĩ nước nhà không thể so sánh với trình độ của các nghệ sĩ hàng đầu thế giới, nhưng xem biểu diễn sống bao giờ cũng sướng hơn xem qua đĩa dù chất lượng đĩa có cao đến đâu. Em chỉ tiếc khi xem " Kẹp hạt dẻ " là không có dàn nhạc biểu diễn sống và cũng không có không khí cổ tích kiểu Châu Âu thôi. Em không thích kiểu vận dụng trang phục Á Đông vào một vở nhạc kịch đậm chất Tây phương như thế.
À mà buổi biểu diễn ballet em xem ở Nhà Hát Lớn cũng không có chi tiết con kẹp hạt dẻ bị hầu hết mọi người từ chối nhận đâu ạ. Bữa tiệc được tổ chức nhân dịp sinh nhật của Clara ( mà trong phần giới thiệu ghi là Quỳnh Lan ) nên người cha đỡ đầu chỉ đơn giản là tặng " con rối " ( em trích nguyên trong phần giới thiệu đấy ) cho Clara thôi.
Nhưng mà em rất thích phần kết của buổi diễn ấy; nó diễn tả sự lưu luyến đầy cảm động của Clara đối với xứ sở thần tiên và đối với chàng hoàng tử, chứ không đơn giản chỉ là Clara chợt tỉnh giấc như Nhà hát Mariinsky dàn dựng.

 

[Lilia Nguyễn (Lilia Nguyễn)]

Xem ballet cũng như nghe opera, phải "mắt thấy tai nghe". Công nhận với em là xem qua đĩa mất hẳn 2/3 giá trị. Bù lại, trí tưởng tượng của mình được nâng cấp .

Chị xem vở này ở Nhà Hát Lớn của Vác-sa-va, cũng ko có chi tiết đám trẻ con thờ ơ với con kẹp hạt dẻ, mặc dù chị thấy chi tiết này rất hay.

 

[Nguyễn Hoàng Việt (Phoenix)]

Em chuẩn bị đi xem mấy vở ballet này tại nhà hát lớn (Bolshoi) ở Nga. Vé sinh viên ở đây chỉ khoảng 30-40.000VNĐ, phải tranh thủ xem hết.

 

[Lilia Nguyễn (Lilia Nguyễn)]

Em chuẩn bị đi xem mấy vở ballet này tại nhà hát lớn (Bolshoi) ở Nga. Vé sinh viên ở đây chỉ khoảng 30-40.000VNĐ, phải tranh thủ xem hết.

Ôi, sao thích thế! Em Việt đi xem về nhớ phát biểu cảm tưởng nhé.

 

[Nguyễn Hoàng Việt (Phoenix)]

Phải tầm tháng 4 và tháng 5 mới có nhiều. Concert hòa nhạc các kiểu em đi nhiều lắm rồi, có mỗi opera và ballet thì chưa có cơ hội nên phải tìm cách đi thôi.

Không chỉ có opera và ballet mà dù nghe hòa nhạc thính phòng hay giao hưởng thì nghe live khi nào cũng mang lại nhiều cảm xúc nhất. Nghe trên CD đã mất đi một nửa cảm giác rồi cho dù trên dàn máy tốt thế nào.