ĐIỀU GIẢN DỊ( Sông Thu Bồn )

[Phạm Quang Minh (Minh172)]

số 18:

Sông Thu Bồn bắt nguồn từ vô số những con suối nhỏ róc rách chảy xuống từ ngọn núi Ngọc Linh ở chỗ giáp giới hai tỉnh Quảng Nam - Quảng Ngãi, len lỏi qua những vùng núi non hiểm trở mạn tây Quảng Nam rồi đổ xuống các cánh đồng phì nhiêu.
Qua chặng đ­ờng dài hàng trăm cây số, khi ầm ầm băng qua các ghềnh thác, khi thênh thang băng qua những đồng ruộng phì nhiêu, làng mạc trù phú, khi ghé qua những vùng kỹ nghệ phát đạt, mỗi một đoạn sông biểu hiện một dáng dấp riêng. Nh­ng bất cứ ở đâu, Thu Bồn cũng là một dòng sông hài hòa sự kết hợp giữa vẻ đẹp của thiên nhiên với sự phong phú của cải đ­ợc bàn tay và khối óc của ng­ời đất Quảng gây dựng.
Từ Trà Mi, dòng sông đổ về Tiên Ph­ớc. Phía d­ới Tiên Ph­ớc có Thác Cả, n­ớc đổ trắng xóa nh­ một dải thắt l­ng lụa bạch trên nền áo xanh của rừng núi. Nơi đây không gian tĩnh mịch, chỉ đôi khi mới có một đàn voi xuất hiện lội qua sông, làm náo động dòng n­ớc ào ào.
Qua khỏi Trà Linh, sông l­ượn mình giữa hai ngọn núi cao sừng sững nh­ bức t­ờng gọi là hòn Kẽm. Chân núi hòn Kẽm có nhiều phiến đá trắng, trên đó còn l­u giữ những chữ cổ Chiêm Thành. Tr­ớc cảnh núi sông hùng vĩ, con ng­ời lại nghĩ đến công lao của mẹ cha. Vì thế mà có câu ca:

Ngó lên hòn Kẽm đá dừng
Th­ơng cha, nhớ mẹ quá chừng bạn ơi!

đến Giao Thủy, sông Thu Bồn đón nhận nhánh sông Vu Gia từ Hà Tân đổ về để cùng chảy về phía Nam, rồi chia làm hai nhánh bao bọc lấy vùng Gò Nổi. Từ đó hai dòng chảy qua Chợ Củi, Câu Lâu và cuối cùng hòa nhập để ra Cửa đại. Những vùng bãi bồi ở Duy Xuyên, điện Bàn có sông Thu Bồn chảy qua còn l­u giữ những câu chuyện nên thơ và cảm động. Dân gian vẫn truyền nhau câu chuyện nàng thôn nữ Chiêm Sơn. Chúa th­ợng Nguyễn Ph­ớc Lan lúc còn trẻ sống với cha là Thụy Quận Công đang trấn thủ Quảng Nam, tại dinh trấn Thanh Chiêm. Vào một đêm trăng, công tử Nguyễn Ph­ớc Lan cùng cha thả thuyền rong chơi trên dòng Thu Bồn. Giữa đêm trăng thanh vắng bỗng có tiếng hát véo von từ một n­ơng dâu vọng lại. Thuyền rồng vội ghé đậu ở ghềnh điện Châu. Và d­ới bãi dâu xanh nhuộm ánh trăng vàng, Nguyễn Ph­ớc Lan - sau này là Chúa th­ợng, đã bàng hoàng tr­ớc sắc đẹp của cô thôn nữ họ đoàn, ng­ời huyện Tiên Ph­ớc, thuộc phủ điện Bàn. Chúa cho r­ớc về cung và cô hái dâu họ đoàn bên dòng sông Thu Bồn kia trở thành Hiếu Chiêu Hoàng hậu, mẹ của Thái Tôn Nguyễn Ph­ớc Tần tức chúa Hiền.
Hiện nay, ở Chiêm Sơn (Duy Xuyên), về phía Tây Gò Cốc Hùng, còn có lăng Vĩnh Viễn, thờ bà Hiếu Chiêu hoàng hậu.
Dòng sông Thu Bồn cũng sâu sắc lắng đọng trong ký ức và tình cảm của nhiều văn sĩ đất Quảng.
Trong bài thơ "Từ vùng đất quê h­ơng", nhà văn Nguyễn Văn Bổng viết về dòng sông Thu Bồn: "Từ làng tôi đi Hội An thì buổi chiều ra bến trên sông Thu Bồn, xuống đò. Tối, đò nhổ, rời bến, lúc chống chèo, lúc căng buồm chạy phăng phăng trên mặt n­ớc. Nửa đêm thức giấc, chập chờn trong tiếng hò. Tiếng hò văng vẳng đâu sau lái đò mình; ơi ới trên những chiếc khác cùng xuôi dòng sông, giọng nam nữ đối đáp nhau vang vọng giữa trăng n­ớc...
Sáng hôm sau mở mắt, đò đã cắm sào bến Hội An. Hai bên sông, bên này thị xã, bên kia Cẩm Phô, tiếng gà gáy. Trên mặt n­ớc và đ­ờng phố tiếng rao cháo hến, khoai Tiên đỏa, mì Quảng, bánh mì mật nạm (sốt vang)". Con sông Thu Bồn có màu n­ớc trong xanh, có bãi dâu bạt ngàn, có núi Thạch Bích, có nhiều câu hò, câu hát.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp (1946-1954), sông Thu Bồn là một ranh giới: Hữu ngạn trở lên phía Tây là vùng tự do; tả ngạn về phía đông là vùng tạm chiếm. Biết bao cuộc chiến đấu ác liệt chống thực dân Pháp và xâm l­ợc Mỹ đã diễn ra hai bên bờ và ngay cả trên sông này.
Không kể bao nhiên chiến sĩ cách mạng, bao nhiêu bộ đội, dân quân du kích, những ng­ời dân th­ờng yêu n­ớc đã vĩnh viễn nằm lại trên những mảnh đất gắn bó với dòng sông. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, các văn nghệ sĩ đã từng gắn bó với đất Quảng rất đau xót và trân trọng nhắc lại những đồng đội của mình đã ngã xuống ở hai bờ sông Thu Bồn thời chống Mỹ: Cô diễn viên múa Ph­ơng Thảo nói giọng Hà Nội, đẹp và trẻ trung, năm 1966 đã bị một mảnh pháo rất nhỏ của kẻ thù đâm vào ngực, đúng giữa tim. Mộ chị nằm ở thôn La Tháp, xã Xuyên Thanh, huyện Duy Xuyên, nơi con sông Thu Bồn rẽ đôi dòng, giang hai cánh tay đầy sinh lực bọc một hòn đảo lớn - khu Gò Nổi.
Nhà văn Nguyên Ngọc trong bài "Chiến tr­ờng những năm tháng ấy, sống và viết" - đã phát họa những dòng cảm động: "Nh­ là sự sắp xếp lạ lùng của cung, những anh chị em làm văn học nghệ thuật đồng nghiệp, đồng đội, đồng chí chúng tôi đã hy sinh suốt cuộc chống Mỹ trên chiến tr­ờng Quảng Nam, tất cả đều nằm lại dọc hai ven bờ sông lớn Thu Bồn, từ ngọn nguồn cho đến nơi sông gặp biển. T­ởng nh­ là họ cố tình đem x­ơng thịt mình góp nên phù sa màu mỡ cho đồng ruộng Quảng Nam hôm nay. ở đầu nguồn là nhà thơ trẻ Nguyễn Mỹ, ng­ời Phú Yên, Nguyễn Mỹ của "Cuộc chia li màu đỏ". Anh hy sinh ven bờ suối n­ớc Oa trong một trận chống càn. ở cuối sông là cô gái Hà Nội D­ơng Thị Xuân Quý. Chị nằm ở nơi quanh năm lồng lộng gió mặn biển đông. Giữa họ, nh­ một sợi dây nối dài là họa sĩ trẻ Hà Xuân Phong, Chu Cầm Phong, Ph­ơng Thảo, Nguyễn Trọng định, Nguyễn Hồng, Văn Cận, Trần Văn Anh... Và gần hết một đoàn văn công Quảng đà hy sinh mấy ngày tr­ớc chiến dịch Xuân Mậu Thân (1968)".
Biết bao con ng­ời đ­ợc nhân dân kính yêu từng gắn bó với dòng sông Thu Bồn nh­ Hoàng Diệu, nh­ Trần Cao Vân, nh­ Trần Thị Lí ...
Những con ng­ời ấy trở nên bất tử. Còn dòng sông Thu Bồn thì mãi mãi t­ơi đẹp, nh­ một dòng mạch tràn đầy sinh lực của mảnh đất Quảng Nam - Đà Nẵng.

********************************

Mình chưa bao giờ vào Đà nẵng, bạn nào vào rồi có cái gì hay kể cho mọi người nghe với.

 

[Tống Minh Tuấn (TuanCominglate)]

Con sông thu bồn to và dài lắm. Ai đã từng đi tàu hoả qua miền trung thì không thể nào quên được. Anh đã từng đi qua vùng này không biết bao nhiêu lần. Cứ mỗi lần tàu chuẩn bị về đến ga Đà nẵng là in như rằng nhìn ra cửa sổ, nếu thấy tàu đi chầm chậm có nghĩa là đang đi qua một con sông rộng, hỏi bác trên tàu thì bác bảo: Con sông Thu Bồn đấy.
Năm rồi lại có dip đi fieldtrip 2 tuần ở Hội An (Quảng Nam), hóa ra thành phố Hội An nằm ngay bên cạnh con sông Thu bồn này, rồi chảy ra biển (Cửa Đại). Hôm chia tay lớp còn tổ chức buổi party trên con 1 con thuyền to để trôi tự do trên sông Thu Bồn, có cả nhạc sống, cả hội được một buổi giao lưu nhảy múa trên thuyền trôi trên sông Thu Bồn nhớ đời, nhớ mãi không bao giờ quên..

Xin làm 2 câu thơ tự biên:
Anh đi anh nhớ hội An
Nhớ trời Quảng Ngãi nắng chang Thu Bồn