Âm nhạc Renaissance và Baroque

Trần Minh Tú
(Tu Xuong)

Thành viên danh dự
Không biết có ai có hứng thú với hai trào lưu âm nhạc cổ rất rộng, rất tuyệt mà ít được nghe này không nhỉ? 0:)

Vài thông tin sơ lược:

Thời kì Renaissance [Phục hưng] trong âm nhạc kéo dài hai thế kỉ từ 1400 đến 1600 được đặc trưng bởi các thể loại nhạc hát nhiều giọng với chủ đề tôn giáo hoặc đời sống. Các tác giả từ Các xứ trũng [The Low Countries] qua nhiều thế hệ đã phát triển trường phái Franco-Flemish từ trường phái Burgundian và mang theo tới khắp các vùng châu Âu. Với những thể loại như motet, missa, madrigal, chanson các tác giả như Guillaume Dufay, Gilles Binchois, Johannes Ockeghem, Jacob Obrecht, Josquin des Prez, Orlando di Lassus đã đưa vào những ý tưởng về lí thuyết đối vị cũng như hòa âm vào trong âm nhạc. Nhiều người trong số những nhạc sĩ này đã chuyển tới Ý sinh sống và trường phái Venetian với Giovanni Gabrielli, Carlo GesualdoClaudio Monteverditrường phái Roman với Giovanni Pierluigi da Palestrina đã được tạo dựng. Các nhạc sĩ trường phái Venetian đã đưa thêm việc sử dụng không gian cũng như thang âm màu sắc [chromaticism] để tạo nên những hiệu quả âm nhạc mới. Cùng lúc đó ở Anh cũng hình thành nên trường phái madrigal Anh với Alfonso Ferrabosco, William Byrd, Thomas Morley, Thomas WeelkesJohn Wilbye. Với nhạc sĩ hậu Phục hưng, tiền Baroque Claudio Monteverdi ông đã sáng tạo nên một thể loại được sáng tác và ưa thích hàng thế kỉ sau đó - thể loại opera.

Một thế kỉ rưỡi tiếp theo của lịch sử âm nhạc phương Tây được gọi tên theo phong cách kiến trúc cùng thời - phong cách Baroque. Âm nhạc Baroque (1600 - 1750) bên cạnh việc tiếp tục phát triển lối viết đa âm cũng như lấy đề tài tôn giáo và đời sống như thời Renaissance cũng chứng kiến thành hình và phát triển nở rộ của nhạc đàn. Âm nhạc Ý thời Baroque với Arcangelo Corelli, Tomaso Albinoni, Antonio Vivaldi, Allessandro ScarlattiFrancesco Geminiani đã tạo nên những thể loại nhạc đàn như concerto, thể loại ở đó các nhạc cụ đọ tài trình diễn với nhau hay với dàn nhạc, cũng như sinfonia và sonata da camera, sonata da chiesa, tiền thân của thể loại symphonie [Giao hưởng] và sonata sau này. Âm nhạc Baroque Pháp với Jean-Baptiste Lully, Marc-Antoine Charpentier, François CouperinJean-Philippe Rameau lại được đặc trưng bởi những chi tiết trang trí tinh xảo và những thể loại như ouverture [Khúc mở màn], ballet và tổ khúc các điệu nhảy cung đình [suite]. Ở Đức cũng xuất hiện hai trường phái nhạc đàn ống và bàn phím nổi tiếng: Trường phái Bắc Đức được Jan Pieterszoon Sweelinck người Hà Lan thành lập và các nhạc sĩ như Heinrich Schütz, Dieterich Buxtehude (Đức-Đan Mạch), Johann Adam Reincken phát triển với những thể loại như prelude [Khúc dạo], chorale fantasia [Khúc tưởng tượng trên chủ đề thánh ca] cũng như fuga; trường phái Nam Đức với Joseph Froberger, Johann Kaspar KerllJohann Pachelbel thừa hưởng các kĩ thuật của Girolamo Frescobaldi người Ý đã phát triển các thể loại toccata, fuga và biến tấu trên giọng bass cố định như chaconne và passacaglia. Những trường phái này được kế thừa bởi những nhạc sĩ như Georg Phillipp TelemannJohann Sebastian Bach. Ở Anh, Henry Purcell được biết đến với những vở opera, oratorio và những anthem [lễ nhạc] nổi tiếng kế tiếp bởi Georg Friedrich Händel gốc Đức.

Hi vọng sẽ được trao đổi cùng mọi người về các tác phẩm những thời kì này. :x
 
Chỉnh sửa lần cuối:
Hic, mãi hôm nay mới thấy có cái topic này :(
Trên HAO nhà mình có ai biết gì về ông Henry Purcell ko nhỉ? Ông ý là ng` Anh thì viết bằng tiếng Anh phải ko ạ? Tư vấn cho em mấy bản arias hoặc lieder hay hay của ông ý cái, hic, em đang cần tập mà ngán mấy bài tiếng Đức, Ý quá, vì mình hát mà chả hiểu nó viết về cái gì cả :)) có muốn diễn cảm một tí cũng chịu. Mà mấy bài loại này bằng tiến Anh thì hiếm quá :(
 
mình chả biết gì về nhạc cổ điển này cả .... nếu bạn có thể đưa ra một số tác phẩm theo thời kì rồi phân tích sự khác nhau thì hay
 
Hic, mãi hôm nay mới thấy có cái topic này :(
Trên HAO nhà mình có ai biết gì về ông Henry Purcell ko nhỉ? Ông ý là ng` Anh thì viết bằng tiếng Anh phải ko ạ? Tư vấn cho em mấy bản arias hoặc lieder hay hay của ông ý cái, hic, em đang cần tập mà ngán mấy bài tiếng Đức, Ý quá, vì mình hát mà chả hiểu nó viết về cái gì cả :)) có muốn diễn cảm một tí cũng chịu. Mà mấy bài loại này bằng tiến Anh thì hiếm quá :(

Em học hát đúng không? Giọng của em là giọng gì thế? Nếu em hát giọng soprano thì có thể thử tìm xem có mấy aria này không:
Music for a While
I Attempt from Love's Sickness to Fly
Ah! How Sweet It Is to Love
Lord, What Is Man
Hark! How All Things
If Music Be the Food of Love
The Blessed Virgin's Expostulation
An Evening Hymn on a Ground

Nếu em hát mezzo hay alto thì có thể thử mấy aria của Dido trong vở opera Dido and Aeneas như:
Ah! Belinda, I Am Press'd With Torment
When I Am Laid In Earth

Aria cuối khá nổi tiếng, mặc dù rất u buồn.

Một chút về Henry Purcell (1659 - 1695), ông là nhạc sĩ cung đình và nghệ sĩ đàn ống ở Westminster Abbey. Cũng giống những nhạc sĩ khác thời Baroque ông cũng viết các cantata cho nhà thờ, các tụng ca (ode), các tác phẩm thính phòng và các vở opera.
Hát các aria thời Baroque không hoàn toàn giống hát các aria thời Cổ điển hay thế kỉ XIX, đòi hỏi hát cao độ và trường độ khá chính xác, nhất là trong các đoạn hát liền nốt (melisma).

Các aria Đức, Pháp hay Ý nếu em không hiểu có thể tìm bản dịch trên mạng được.

----------

Ghi chú thêm là hát nhạc thời Baroque authentic nên tránh vibrato (rung âm).
 
Chỉnh sửa lần cuối:
hic, đến hôm nay em mới lên đọc được bài này, cảm ơn anh Tú lắm ạ :D Bài viết của anh rất bổ ích. Em chỉ thích hát cổ điển cho nên muốn tìm thêm bài hay để hát, mỗi tội mấy quả tiếng Ý, Đức thì hát hơi lâu thuộc + như "trả bài" vì ko hiểu tiếng. (em "vật vã" mãi mà cứ học xong lại quên lời Lascia Ch'io pianga với O mio babbino caro dù lời 2 bài này ngắn tèo =)) ) Có lần em nghe trên youtube 1 bài art song tiếng Anh rồi (ko nhớ tên) nhưng nó cứ ngang phè phè, thua xa hội châu Âu lục địa. Em sẽ check mấy bài anh suggest, hic, đang đúng lúc máy tính hỏng audio :(

Em hỏi câu này, nghe hơi bị noob 1 tí :"> : từ thời kỳ nào thì các tác phẩm cho giọng hát được coi là "cổ điển" ạ? Vì em nghe cô giáo em bảo là nên hát những bài "tiền cổ điển" thôi vì nó thường dễ hơn âm nhạc cổ điển sau này ---> em muốn biết để còn tìm bài cho hợp .

Giọng em là dramatic/lyric soprano, vì học chưa lâu lắm lắm nên mới ngân được thoải mái ở khoảng nốt la đến si (ngay dưới C soprano) thôi, còn staccato thì em lên được (comfortably) ở D bên trên C soprano, hôm nào đẹp trời thì tới được E :)).
Em nói chi tiết thế, anh xem có bài nào (aria hoặc bài lẻ :) ) mà "vừa miệng" loại "trình lùn" như em , bất kể tiếng Anh, Ý hay Đức, thì recommend cho em với ạ ;) Em đi học toàn phải hát mấy bài Nga lời Việt (vì các nghệ sỹ thanh nhạc gạo cội của ta đều đi học Liên Xô ---> viết sách toàn nhét bài Nga vào ---> các thế hệ hs đều phải học theo :| )

Mà em thấy anh rất hiểu về vấn đề này, hay hôm nào anh viết 1 bài về các thời kỳ phát triển của vocal music đi, tiện thể nói qua về yêu cầu chuyên môn của từng thời kỳ để cho em được mở mang thêm ạ :)

Cám ơn anh nhiều lắm!
 
hic, đến hôm nay em mới lên đọc được bài này, cảm ơn anh Tú lắm ạ :D Bài viết của anh rất bổ ích. Em chỉ thích hát cổ điển cho nên muốn tìm thêm bài hay để hát, mỗi tội mấy quả tiếng Ý, Đức thì hát hơi lâu thuộc + như "trả bài" vì ko hiểu tiếng. (em "vật vã" mãi mà cứ học xong lại quên lời Lascia Ch'io pianga với O mio babbino caro dù lời 2 bài này ngắn tèo =)) ) Có lần em nghe trên youtube 1 bài art song tiếng Anh rồi (ko nhớ tên) nhưng nó cứ ngang phè phè, thua xa hội châu Âu lục địa. Em sẽ check mấy bài anh suggest, hic, đang đúng lúc máy tính hỏng audio :(
:D Không có gì. Nếu em phải học thuộc lời mấy cái aria mà không biết tiếng thì khá mệt đấy. Thường các ca sĩ opera chuyên nghiệp đều biết 2-3 thứ tiếng hay gặp trong opera như Ý, Pháp, Đức, Nga, Anh v.v... Mình không biết nhiều thứ tiếng thì chỉ cần học cách phát âm của các thứ tiếng để dễ học thuộc hơn thôi. Ca sĩ chuyên nghiệp nếu gặp phải aria mà không biết tiếng thì cũng phải hoặc hát lời dịch hoặc hát nguyên bản nhưng ngọng mà.
Em hỏi câu này, nghe hơi bị noob 1 tí :"> : từ thời kỳ nào thì các tác phẩm cho giọng hát được coi là "cổ điển" ạ? Vì em nghe cô giáo em bảo là nên hát những bài "tiền cổ điển" thôi vì nó thường dễ hơn âm nhạc cổ điển sau này ---> em muốn biết để còn tìm bài cho hợp .
Nếu theo nghĩa rộng thì các tác phẩm nhạc hát của nhạc cổ điển đều được gọi là tác phẩm nhạc hát cổ điển. Tuy nhiên đối với những tác phẩm âm nhạc cổ hơn (trên 300 năm) hoặc âm nhạc hiện đại thì nói là tác phẩm nhạc hát cổ điển không được thích hợp lắm. Còn theo nghĩa hẹp (tức là theo nghĩa trường phái) thì nhạc hát cổ điển chỉ có các tác phẩm của thời kì Cổ điển (Classicism) nửa sau thế kỉ XVIII, chẳng hạn như Gluck, Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert và Rossini thôi. Ba nhạc sĩ sau cùng cũng đã có nhiều yếu tố của trường phái Lãng mạn (Romanticism) rồi. "Tiền cổ điển" là để chỉ các tác phẩm đầu thời kì Cổ điển (early Classicism) của các nhạc sĩ như C.P.E. Bach, W.F. Bach, J. Stanmitz, C. Stanmitz, L. Boccherini, etc. Đôi khi từ này cũng được dùng để chỉ các tác phẩm của các nhạc sĩ cuối thời kì Baroque như G.F. Händel, A. Vivaldi, G. Telemann, etc. Tuy vậy những tác phẩm của thời kì Baroque không hề dễ về mặt kĩ thuật, nhất là ở những đoạn chạy nốt nhanh liền mạch (melisma) vì tốc độ chạy nhanh hơn mà lại cần chính xác về cao độ và tiết tấu. Mặc dù hát thời kì Baroque và Classic mang tính chất instrumental, nhưng lại có khác biệt nhiều, chẳng hạn như đường nét giai điệu của thời Baroque được tạo nên bởi các đường uốn cong, còn của thời Cổ điển thì có nhiều đường thằng hơn (chạy nốt theo thang âm hay chạy nốt rải apperggio).
Giọng em là dramatic/lyric soprano, vì học chưa lâu lắm lắm nên mới ngân được thoải mái ở khoảng nốt la đến si (ngay dưới C soprano) thôi, còn staccato thì em lên được (comfortably) ở D bên trên C soprano, hôm nào đẹp trời thì tới được E :)).
Em nói chi tiết thế, anh xem có bài nào (aria hoặc bài lẻ :) ) mà "vừa miệng" loại "trình lùn" như em , bất kể tiếng Anh, Ý hay Đức, thì recommend cho em với ạ ;) Em đi học toàn phải hát mấy bài Nga lời Việt (vì các nghệ sỹ thanh nhạc gạo cội của ta đều đi học Liên Xô ---> viết sách toàn nhét bài Nga vào ---> các thế hệ hs đều phải học theo :| )
Giọng em là giọng dramatic (kịch tính) / lyric (trữ tình) thì chỉ cần luyện thanh lên cao để giọng vững hơn thôi. Cao hơn nữa cũng không cần thiết lắm và tùy giọng có thể không nên vì ngay cả các aria cho giọng coloratura (màu sắc) cũng chỉ đến G6 (2,5 quãng tám trên middle C) thôi. Khi chọn bài thì em có thể thoải mái chọn các bài cho giọng soprano kịch tính hoặc trữ tình, hay cũng có thể lấy cả mezzo cũng được (chẳng hạn các bài hát em có thể chọn thoải mái vì không đòi hỏi âm vực quá rộng).
Việc phân biệt các loại giọng này là theo tính chất giọng hát và âm sắc của em, các nhạc sĩ kể cả khi sáng tác opera cũng chỉ ghi giọng là giọng soprano, mezzo, tenor, etc. chứ không ghi cụ thể là soprano màu sắc hay trữ tình, v.v... Người ta dựa vào tính chất của aria hoặc bài hát để xem nó hợp với loại giọng nào hơn thôi.
Mà em thấy anh rất hiểu về vấn đề này, hay hôm nào anh viết 1 bài về các thời kỳ phát triển của vocal music đi, tiện thể nói qua về yêu cầu chuyên môn của từng thời kỳ để cho em được mở mang thêm ạ :)
Ở Việt Nam có một quyển sách về vấn đề này, em ra hiệu sách chắc vẫn còn đấy, dày như từ điển ("Lịch sử thanh nhạc phương Tây" của một cô trong Nhạc viện, anh quên mất tên rồi). Anh chỉ biết các thể loại nhạc hát, mỗi thể loại chỉ biết 1,2 ví dụ thôi nên bảo anh chỉ cho aria nào dễ hát thì anh chịu :( . Nếu em cần anh sẽ giới thiệu cho em bạn của anh đã nghe vô số opera và lieder và biết kĩ hơn về các giọng hát để giúp em.
 
Cám ơn anh Tú ạ. Những ý kiến của anh rất hữu ích, hic, em đọc phần về cổ điển và tiền cổ điển, kỹ thuật của baroque đã thấy ong ong đầu rồi 8-X: Sao mà anh giỏi thế :(( biết những thứ lằng nhằng như thế 8->

Em cũng đã hỏi trực tiếp cô giáo của em (là gv NV) thì được trả lời là: (ít nhất theo cách mà NV nước mình quy ước khi chọn bài - cái này em đoán là học theo Liên Xô hay Đức đây mà) người ta lấy Mozart là mốc để phân biệt, trước là tiền cổ điển, sau là cổ điển (tất nhiên là nó chỉ kéo dài đến tầm tk19,nhường chỗ cho thời kỳ hiện đại).

Em hỏi tiếp ạ :D : em còn thấy có hay nhắc đến các bài "romance", thế là thế nào ạ? Một số bài khá nổi tiếng mà em thấy được gọi là romance là : Khúc hát nàng Solveig (bài này em đang tập :D), Plaisir d'amour (pleasure of love) Romance thì có đặc điểm riêng thế nào ạ?

Hehe, mà bạn anh là ai thế, giới thiệu cho em nói chuyện đi, em rất muốn tìm hiểu về mảng này của âm nhạc :D
 
Back
Bên trên