Tôi tin ai?
Tôi đã suy nghĩ nhiều về câu hỏi này, kể tự khi cái topic này được mở đầu bởi Đỗ Việt. Có lẽ rằng ở tuổi chúng ta bất kì ai đều đã có lần đụng chạm với nó. Ta cảm nhận ta đã thay đổi, suy nghĩ cũng chẳng như trước, có những điều mà trước đây chưa từng nghĩ là mình có thể nghĩ đến nó, nhưng giờ đây, nó choán lấy ta, làm ta mất phương hướng. Ta không biết bấu víu vào đâu, vì ta không biết ai đủ tin cậy để cho ta làm điều đó. Câu hỏi như thế mà nảy sinh, nó làm ta nặng lòng... Đã có người tự hỏi mình thế thì tin là gì, tại sao lòng tin quan trọng thế?
Theo những suy nghĩ của tôi, chúng ta phải bắt đầu từ đây.
Tin là một trạng thái suy nghĩ và tâm trạng của con người ta. Ở mức độ thấp nhất, đó là cảm giác của ai đó rằng điều mà người đó vừa thu nạp là sự thật hình thành ngay sau khi đó. Bạn tin rằng chuyện có người ngoài trái đất là có thật, đấy là một ví dụ. Sự tin này chúng ta không ai không có, vì nó thuộc về quá trình tư duy của con người.
Nhưng khi cảm giác tin lại đặt vào một con người, một điều trong cuộc sống con người thì nó trở nên phức tạp. Giữa con người với con người bao giờ cũng tồn tại một lòng tin, dù nhỏ nhất. Đó là bản năng di truyền từ tổ tiên mà chúng ta dường như không bao giờ xóa bỏ được, nhưng cũng khó mà nhận thấy nhất. Lòng tin với nghĩa này là cơ sở để con người ta có thể giao tiếp với nhau. Bởi vì nhân cách được hình thành từ sự đánh giá của một cộng đồng về một cá nhân nào đó, nên nếu bạn không tin ai [theo nghĩa này] thì bạn là một con người không có nhân cách. Điều đó là không thể đối với chúng ta. Chẳng hạn, bạn gặp một người bán hàng không quen biết, bạn có thể không tin người đó là người tốt, nhưng bao giờ ban đầu trong bạn cũng mặc định rằng người đó không làm hại bạn, cái sự không tin kia là do những kinh nghiệm trong cuộc sống mà bạn có được gây ra. Lòng tin theo nghĩa này xuất phát từ lòng tin đầu tiên khi người ta ra đời, đó là lòng tin vào những cá thể cùng loài[nói theo cách nói của Sinh thái học] đầu tiên mà một cá thể tiếp xúc - chính là cha mẹ của nó. Chính vì thế ai cũng có lòng tin vào người đã sinh ra mình, dù hoàn cảnh có éo le như thế nào đi chăng nữa. Chúng ta có thể hiểu rằng vì lòng tin ấy, mà những đứa trẻ hay những người chưa từng trải nghiệm cuộc sống dễ tin vào người khác, hay có thể gọi là cả tin.
Lòng tin khi đặt vào một sự việc lại mang ý nghĩa bao hàm những cảm nhận và mong muốn chủ quan của một con người. Thường thì đó là một sự hi vọng, bạn nghĩ "Tôi tin anh sẽ thành công" về một người trước cuộc đua khốc liệt vì bạn yêu quí anh ta, bạn không muốn anh ta và chính bạn thu được một nỗi buồn khi thất bại. Hay một ví dụ ngay trên, bạn nào đó "tin vào ngày mai" thì tin trong đó mang nghĩa này. Ngược lại, "tin vào hôm qua" lại mang nghĩa đầu tiên mà tôi đã nói. "Tin vào hôm nay" mang cả hai nghĩa đó.
Lòng tin còn một nghĩa khác, đó là đức tin. Những ví dụ cụ thể nhất đó là những người theo một tôn giáo nào đó, họ tin vào nó có nghĩa là họ cho rằng nó có thể đem lại cho họ một sự bình yên, một sự thanh thản tâm hồn hay một điều không bao giờ thay đổi dù cuộc sống thay đổi như thế nào đi nữa. Đức tin làm cho con người ta trở nên tốt đẹp, vị tha và nhìn cuộc sống bớt hoài nghi hơn. Không chỉ có họ, bất kì ai đều có một cái gì đó rất linh thiêng mà ta luôn tin vào nó. Đấy là một mức độ cao của lòng tin.
Lòng tin cao nhất vào một con người đó là sự cảm nhận rằng con người đó và chính chúng ta có một sự giao thoa nhân cách. Nói nôm na ta tin ai nghĩa là ta cho rằng trong con người mình có người ấy và trong người ấy cũng có mình. Chính vì thế mà ta có thể chia sẻ những cảm nhận, suy nghĩ của mình với người đó như ta với chính ta. Một điều cần đề cập là khi ai đó không tin vào bản thân mình có nghĩa rằng họ cảm nhận dường như mình không còn là chính mình, không thể tin những suy nghĩ của mình, hành động của mình. Giải quyết vấn đề đó là một quá trình đấu tranh nội tâm rất khó khăn, nhưng cũng cần sự giúp đỡ của những người khác.
Có lẽ, với những nghĩa như vậy, lòng tin cực kì quan trọng. Lòng tin bao giờ cũng tồn tại, nhưng phải đến một mức độ nào đó thì con người ta mới có thể hiện hữu trong cuộc sống. Thành ra người ta phải chia sẻ lòng tin, tạo dựng lòng tin để có thể sống được.
Đối với câu hỏi của chúng ta, ta tin ai nhất có lẽ câu trả lời của tôi là mỗi người tôi tin về một điều gì đó hơn cả không thể so sánh[hay nói cách khác ai cũng có phần giao nào đó với con người tôi, không thể so sánh được phần giao nào lớn nhất, quan trọng nhất], còn một người lí tưởng để tôi hoàn toàn tin theo tất cả các ý nghĩa trên là không tồn tại. Các bạn có hiểu tôi muốn nói gì không?